به گزارش خبرنگار فرهنگی ، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ابتدای این آیین پشت تریبون حاضر شد و همزمانی این اتفاقات را با نمایشگاه کتاب تهران مبارک دانست و پافشاری کرد: همزمانی این روز با ایام برگزاری نمایشگاه بین‌المللی در ایران تأییدی بر اهمیت پاسداشت زبان فارسی و نشانه‌ای از قوت و گسترش این زبان مورد قیمت است. از این زمان منفعت گیری می‌کنیم و گزارشی به ملت ایران و علاقه‌مندان به زبان فارسی درمورد فعالیت‌های فرهنگستان و وضع زبان فارسی در ایران و زمان‌های پدید آمده برای تحکیم این زبان همین‌طور تهدیدها و خطرهایی بر سر راه است اشاره‌ای می کنیم.

تا زبان فارسی بوده ایران بوده و تا زبان فارسی باشد ایران هم خواهد می بود

او گفت: نخست اشاره‌ای به اهمیت زبان فارسی و جایگاه این زبان در نظر ملت ایران الزامی است. زبان فارسی رکن مهمی از هویت ملی ماست. تا زبان فارسی بوده ایران بوده و تا زبان فارسی خواهد می بود ایران هم خواهد می بود. این‌طور سرنوشت ایران و ایرانی بودن با زبان فارسی گره خورده است. زبان فارسی شناسنامه ملی ما مردم ایران است. و در جهان بیشتر از هرچیز ایران را با ادبیات فاخر و گرانسنگ فارسی می‌شناسند. این زبان به برکت لطف سخن و معانی آن آفاق را درنوردیده و مطلب مردم ایران را به سراسر جهان در طول تاریخ رسانده است و امروز نیز می‌رساند.

ماموریت ما پاسداری از آن کاخ بلندی است فردوسی پی افکند

حدادعادل پافشاری کرد: در سال ۱۳۶۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی را تأسیس کرد و سومین بار فرهنگستان در طول ۹۰ سال قبل احیاء شد و اکنون ۳۴ سال از عمر این فرهنگستان سوم می‌گذرد. ماموریت ما پاسداری از آن کاخ بلندی است فردوسی پی افکند. ما خود را میراث‌دار آن بنای باشکوهی می‌دانیم آن دهقان‌زاده فارسی با ۳۰ سال رنج آن را پی افکند و به ما سپرد. کاخی از باد و باران گزند نمی‌خورد.

۷۰ هزار معادل فارسی برای واژگان بیگانه

وی سپس به ماموریت های فرهنگستان و ۷۰ هزار معادل فارسی برای واژگان بیگانه اشاره کرد و افزود: ما در فرهنگستان وظایفی در روبه رو زبان و ادبیات فارسی برعهده داریم. یکی از با اهمیت ترین ماموریت های ما واژه‌گزینی است. بنده به رئوس فعالیت‌های فرهنگستان در گروه‌های گوناگون اشاره‌ای می‌کنم. در واژه‌گزینی ما تا بحال با بیشتر از ۱۱۰ گروه تخصصی استادان دانشگاه‌ها و مترجمان علمی همکاری داشته‌ایم و قریب به ۷۰ هزار معادل فارسی برای واژگان بیگانه در رشته‌های گوناگون علوم تصویب کردیم.

کتابی درمورد واژه گزینی به نمایشگاه کتاب رسید

حدادعادل پافشاری کرد: همه ساله واژه‌های مصوب سال قبل فرهنگستان در یک کتاب فرهنگ جدا گانه انتشار می‌شود. امسال نوزدهمین فرهنگ واژه‌های مصوب در نمایشگاه کتاب اراعه کردیم. واژه‌های مصوب ما به ۱۰۰۰ واژه برسد ما یک فرهنگ تخصصی از مصوبات فرهنگستان برای آن رشته انتشار می‌کنیم. این فرهنگ‌های تخصصی را ۱۰۰۰ واژه می‌نامند. تا بحال ۳۵ هزار واژه گوناگون برای رشته‌های گوناگون انتشار کردیم. علاوه بر این ما در گروه واژه گزینی یک پژوهشکده واژه‌گزینی هم داریم که یکی از کارهای آن پرورش کارشناسان ارشد در دوره واژه‌گزینی است. تا بحال ۸ دوره دانشجوی ارشد که این‌ها متخصص واژه‌گزینی خواهد شد و از همکاری برخی از آنها در فرهنگستان هم‌اکنون منفعت‌مند هستیم. آخر‌نامه‌های آنها هم اندوخته‌‌ای برای این کار واژه گزینی است.

ایران و آسیا یکی از کشورهای فعال در دست‌یابی به زبان بومی علمی است

وی با اشاره به پیروزی درمورد واژه‌گزینی در ایران، خاطرنشان کرد: ما موفق شده‌ایم که واژه‌گزینی را در ایران به طور یک علم درآوریم و یک بن‌مایه آموزشی از این علم استخراج و اجرا کنیم. با مؤسسات جهانی واژه‌‌گزینی همکاری نزدیک داریم. ایران و آسیا یکی از کشورهای فعال در دست‌یابی به زبان بومی علمی است. و از این جهت مورد قبول مراجع جهانی است. کار فرد دیگر که در فرهنگستان سال‌ها است اغاز کرده‌ایم زیرنظر علی اکبر صادقی عضو مدام فرهنگستان تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی است. چند ده نفر متخصص فرهنگ‌نویسی در این گروه فعال‌اند و فرهنگی منطبق با آخرین پیشرفت‌های تخصصی فرهنگ‌نویسی در جهان در ۳۵ مجلد مفصل در دست تألیف است. سه جلد آن تا بحال انتشار شده و امیدوارم سال آینده جلد چهارم در نمایشگاه کتاب اراعه شود.

با اهمیت ترین دانشنامه‌ زبان و ادب فارسی، یک دانشنامه ۱۲ جلدی است

حداد عادل در خصوص اراعه جلد ششم دانشنامه شبه قاره، او گفت: یکی دیگر از کارهای ما در فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تألیف انواع دانشنامه‌ها است. با اهمیت ترین دانشنامه‌ای که درمورد زبان و ادب فارسی تا بحال انتشار شده، دانشنامه دوازده جلدی است که در گروه پژوهش‌های ادبی زیرنظر شادوران اسماعیل سعادت تألیف شد و امروز این گروه این پژوهش‌ها را ادامه می‌دهد. علاوه بر این در گروه زبان و ادب فارسی در شبه قاره هند ما دانشنامه شبه قاره را در دست تألیف داریم که جلد ششم آن در نمایشگاه کتاب امسال اراعه شده است.

دو دانشنامه دیگر در دستور کار

وی در ادامه اضافه کرد: درنظر داریم دانشنامه زبان و ادب فارسی در آسیای صغیر و آناتولی را هم در آینده انتشار کنیم و مقدمات این کار فراهم شده است. در فرهنگستان به تناسب مسائل زبان فارسی و جهات و جوانب این زبان و ادبیات این زبان، گروه‌های بسیاری داریم. گروه زبان رایانه، ادبیات معاصر، دستور زبان و دستور خط فارسی، ادبیات تطبینی، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، آموزش و زبان ادبیات فارسی، ادبیات انقلاب اسلامی و این چنین انتشارات فرهنگستان که تا بحال بیشتر از ۲۵۰ کتاب انتشار کرده و ما ناشر ۸ مجله علمی پژوهشی در حوزه زبان و ادب فارسی هستیم که امروز در همین مراسم از آن رونمایی خواهد شد.

تعامل با دستگاه‌ها و سازمان‌ها برای پاسداری از زبان فارسی

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی خاطرنشان کرد: کتابخانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، غنی‌ترین کتابخانه تخصصی زبان و زبان‌شناسی و ادبیات فارسی در سرزمین است. و ما با مؤسسات گوناگونی همکاری داریم که به نام برخی از آنها اشاره دارم. با وزارت آموزش و پرورش ربط نزدیک داریم چه در برنامه‌ریزی کتاب‌های فارسی و چه در تألیف آنها و چه در بازآموزی معلمان و همکاری با دانشگاه پرورش معلم یعنی همان دانشگاه فرهنگیان. با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای انتقال ادب فارسی به نسل جوان همکاری می‌کنیم. در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرهنگستان عضو مهم و مؤثر شورای پاسداشت زبان و ادب فارسی است و با صداوسیما همکاری داریم مخصوصاً در باب واژه گزینی.

وی در ادامه اضافه کرد: بنیاد سعدی که شاخه‌ای است برآمده از درخت کهن زبان فارسی و فرهنگستان و برای خود مؤسسه معتبری شده یکی از همکاران مستمر ماست؛ماموریت بنیاد سعدی آموزش زبان فارسی و گسترش این زبان در جهان است. با وزارت میراث فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی، وزارت علوم، اسختمان توانایی های درخشان، ربط مستمر داریم. با انجمن ویراستاران و تعداد بسیاری از سازمان‌های مردم نهاد در حوزه زبان فارسی همکاری می‌کنیم. باب این همکاری وسیعی را در یک سال تازه با دانشگاه‌ها گشوده‌ایم و در هر دانشگاه و دانشکده ادبیات یا در گروه زبان و ادب فارسی یک دفتر ربط با فرهنگستان تأسیس کرده‌ایم. گروه‌های ادبیات فارسی دانشگاهی سراسر سرزمین نماینده‌ای به فرهنگستان معارفه کرده‌اند.

انتقاد از تبلیغات رسانه‌ای با واژگان بیگانه

حداد عادل افزود: در کنار این فعالیت‌ها که نویدبخش گسترش و تحکیم و پاسداری از زبان فارسی است ناچارم و موظفم به برخی از تهدیدها و سختی‌هایی که بر سر راه زبان فارسی است اشاره کنم. یک تهدیدی که زبان فارسی و خط فارسی را در سرزمین ما تهدید می‌کند و تعلق به سرزمین ما هم ندارد تهدید ناشی از جهانی شدن و جهانی کردن است. به هر حال این چنین اتفاق‌ای با این وسایل ارتباطی و سپهر رایانه‌ای که حاکم شده همه فرهنگ‌ها را تحت تأثیر قرار داده و زبان و خط فارسی از این اتفاق درنمانده است. یقیناً بر این تهدید جهانی کم‌کاری و ترک فعل مسئولان داخلی هم افزوده است.

وی خاطرنشان کرد: ما امروز ناظر افول کلمات خارجی و خط بیگانه بر جاهایی هستیم مطابق قانون ممنوع بوده و اجرای ناقص قانون مأموریت منفعت گیری از کلمات بیگانه یک مشکل مهمی امروز در زبان فارسی در سرزمین ما تشکیل کرده هم چنان که در تابلوها و سردردهای مغازه‌ها و مؤسسات و نام تولیدی‌ها کلمات بیگانه با خط بیگانه حتی برخی از جاها بدون خط فارسی در سرزمین فردوسی (ایران) می‌بینید هم خودمان را موظف به مقابله با این کج‌راهی می‌بینیم و هم خودمان را مسئول به مطالبه از دستگاه‌های دیگر مسئول می‌دانیم. همه مسئولیت بر مسئولیت فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیست. ماموریت ما در قانون معین شده و این ماموریت علمی است اما ماموریت های اجرایی برعهده دستگاه‌های دیگر است که ما باید گله‌مند باشیم.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: در صداوسیما با آنکه در سه چهار سال تازه حساسیت قابل ستایشی نسبت به منفعت گیری از واژه‌های بیگانه در سخنرانی‌ها و بیانات مسئولین دیده می‌شود و مایه سپاس است. هم چنان دیده می‌شود در تبلیغات کالاها متأسفانه کلمات و واژگان و الفاظ خارجی منفعت گیری می‌شد و این خلاف قانون است. انتظار داریم صداوسیما پاسداری بیشتری از زبان و ادبیات فارسی کند. هم چنان سپاس می‌کنیم در سال‌های تازه بهتر شده است.

دغدغه و انتظارات رهبر انقلاب از پاسداری زبان فارسی

وی با اشاره به دغدغه‌های رهبر انقلاب برای پاسداری از زبان و ادب فارسی، اضافه کرد: آنچه باید عرض کنم این است که زبان فارسی به برکت طبیعت خود، تاریخ و پشتوانه علمی خود و تحولاتی که در جهان وجود دارد و اهتمامی که نظام جمهوری اسلامی به این زبان دارد، توجهی که دولت و مجلس دارد که بنده باید سپاسگذار باشم روز به روز به لطف الهی تواناتر به مسیر خود ادامه می‌دهد. رهبر معظم انقلاب اسلامی دائماً بر پاسداری از زبان فارسی پافشاری و نسبت به این مقوله، دغدغه دارند. ما امروز ناظر نمود و جلال و رونق یافتن و گسترده شدن زبان فارسی هستیم.

ترجمه‌هایی که امروز بلیغ‌تر «فارسی» می‌شود

حداد عادل به ترجمه‌های تازه و به روز شده که بلیغ‌تر و دقیق‌تر از قبل‌اند اشاره کرد و او گفت: زبان فارسی امروز توانایی ترجمه انواع متون در رشته‌های گوناگون علوم انسانی و فنی و مهندسی و گروه پایه را اشکار کرده است. افرادی که در دانشگاه‌ها سرنوشت و وضع این زبان را در دهه‌های قبل رصد کردند امروز تصدیق می‌کنند کتاب‌هایی که امروز از زبان‌های بیگانه‌ به دست مترجمان توانا به زبان فارسی برمی‌گردد چه اندازه بلیغ‌تر و دقیق‌تر از ترجمه‌های قبل است. این‌ها نشانه آن است زبان فارسی در کلیت خود به سمت رشد و ترقی حرکت می‌کند.

او گفت: شعر فارسی با آن پشتوانه و کوله‌بار تاریخی خود در حال تحول و تکامل است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی که از نخستین سال تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، برگزاری جشن ملی فارسی را در ۲۵ اردیبهشت برعهده گرفته سپس از وقفه دو ساله، از سال قبل که مجدد مجلسی مفصل ترتیب دهد امسال افتخار تازه‌ای کرده و آن این است که ما این روز را مبدل به یک فرصتی برای برگزاری همایش‌ها و جلسات علمی بسیاری در فرهنگستان کرده‌ایم مراسم بزرگداشت زبان فارسی و پاسداشت فردوسی را به یک جلسه رسمی ماننداین جلسه محدود نکردیم.

محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه مراسم تقارن این دو بزرگداشت را با ایام دهه کرامت دلنشین دانست و او گفت: امسال دو بزرگداشت فردوسی بزرگ و زبان فارسی مصادف شده با ایام دهه کرامت که این تقارنِ دلنشینی است. وجود حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در ایران یک تحول علمی و در واقع یک تحول تمدنی را به جستوجو داشته است. احتمالا از این منظر کمتر مورد دقت قرار گرفته باشد. اغاز قرن سوم، علی بن موسی الرضا(ع) و هجرت تاریخی از مدینه به مرو داشتند منشأ تغیرات بزرگی شدند.

درخشش دانشمندان‌مان در خراسان ریشه آن به هجرت تاریخی امام رضا(ع) برمی‌گردد

او گفت: هم خلیفه آن روز یک خلیفه دانش دوستی می بود همین‌طور که شهید مطهری این قضاوت تاریخی را دارد این قضیه علتشد با وجود امام رئوف فضای علمی و دانشی در منطقه خراسان زیاد غنی‌تر از قبل بشود. اگر مرکز علمی سرزمین بزرگ اسلامی آن دوره از بغداد به مرو و خراسان منتقل شود و ما ناظر هستیم رفته رفته دانشمندان تعداد بسیاری از خراسان بزرگ در آسمان فرهنگ و دانش ایران فرهنگی بزرگ و تمدن اسلامی درخشش اشکار می‌کنند قطعاً یک ریشه مهم آن این هجرت تاریخی است.

وزیر فرهنگ با اشاره به دوره برگشت به فرهنگ و هویت ایرانی، خاطرنشان کرد: فردوسی بزرگ ما هم متعلق به همین دوره تاریخی است. شما نگاه کنید بزرگان ما در روزهای گوناگون فقاهتی حتی فقها در شاخه‌ها و مذاهب گوناگون همین برادران اهل سنت ما که عمدتاً از همین منطقه‌اند امام بخاری، شخصیت‌ها و چندین فاضل دیگر؛ یک دوره برگشت به فرهنگ و هویت ایرانی با رودکی بزرگ و فردوسی شکل می‌گیرد. به جهات تاریخی این مقطعِ زیاد مهم و تأثیرگذاری است. اما من معتقدم فردوسی تنها شاعر نیست بلکه فردوسی را حکیم می‌دانیم.

فردوسی حکیم است و به او تعظیم می‌کنیم

اسماعیلی با پافشاری بر این که فردوسی تنها شاعر نیست بلکه به مقام حکیم بودنِ او تعظیم می‌کنیم، اضافه کرد: حکیم یک مرتبه والاتر و بالاتر نسبت به صرف گفتن هنرمندانه در قالب شعر است. یک تفکر فلسفی و حِمقداری پشت سرِ شاعران است. اهدای این هویت، پیوند آن با هویت دینی، فردوسی نقطه اوج شکل‌گیری تفکری است که فضای تعامل دینی با هویت ایرانی را به طور عملی در شاهنامه مشخص می کند. ما به فردوسی تعظیم می‌کنیم. نه این که فردوسی تنها یک شاعر بزرگ که ۳۰ سال مرارت کشیده برای شاهنامه که این در جای خودش به تنهایی حُسن بزرگی است اما بالاتر از این فردوسی در قله حکمت ایرانی اسلامی قرار دارد ما از این جهت به فردوسی مباهات می‌کنیم.

دو گانه‌ای را که انقلاب اسلامی از بین برد

وزیر فرهنگ به دو گانه ایرانیت و اسلامیت اشاره کرد که نهضت انقلاب اسلامی این دو گانه را از بین برد، افزود: در ۲۰۰ سال تازه جریانی بریده از سنت و فرهنگ ایرانی اسلامی تلاش کرد دو گانه‌ای را تحت گفتن ایرانیت و اسلامیت درست کند؛ گویی این دو با هم جمع‌شدنی نیستند. شما آثار برخی از روشنفکران نسل اول و نسل‌های بعدی را مرور کنید یک تفرقه و اختلاف جدّی را قائل می باشند می‌خواهند از این تاریخ مشعشع وجود اسلام گرامی در سرزمین ما یک پل بزنند و عبور کنند؛ اما بزرگانی همانند شهید مطهری که عالم به زمان می بود با کتاب گرانقدر خدمات متقابل ایران و اسلام نشان داد که آن فکر نادرستی است.

وی در ادامه اضافه کرد: نهضت انقلاب اسلامی و امام راحل ما بر حل این دو گانه‌ها شکل گرفت. دو گانه جمع شدن دین و علم تازه به ما راه سومی را نشان داد. در دو گانه تجدد و سنت ما به جستوجو حذف تجدد نبودیم. ما به جستوجو عبور از سنت نبودیم جمع این دو در اندیشه انقلاب اسلامی پدید آمد. از جمله دو گانه‌هایی که انقلاب و امام برای ما حل کرد دو گانه ساختگی بین ایران و اسلامیت می بود که تلاش می‌کردند فردوسی بزرگ را به گفتن نماینده هویت قبل از اسلام در روبه رو تاریخ ۱۴۰۰ ساله این سرزمین قرار دهند و جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی و رهبران حکیم و فرزانه انقلاب این دو گانه را حذف کردند.

اگر اسلام و فرهنگ اسلامی نبوده است خبری از فردوسی و نظامی نبوده است

اسماعیلی با اشاره به این که اگر اسلام و فرهنگ اسلامی نبوده است ما خبری از فردوسی و نظامی نداشتیم، خاطرنشان کرد: ما به قبل پرافتخار فرهنگی خودمان در دوره ایران شهری نگاه مثبت داریم احتمالا اشکالاتی همانند هر حوزه فرهنگی به آن دوران وجود داشته باشد اما هویت ایرانی ما هویتی نزدیک و قابل افتخار است. ما با هویت ایران شهری و ایرانی قبل از اسلام خودمان دوگانه نمی‌سازیم اما نقطه اوج و درخشش فرهنگ ایرانی را در امتزاج با روح اسلامی و دین آسمانی‌مان این امتزاج و عزت صد چندان را در حوزه علم و فناوری رشد داد. بزرگانی همانند ابوعلی سینا و فارابی، حکیم فردوسی و نظامی، محصول این امتزاج تاریخی‌اند.

وزیر فرهنگ پافشاری کرد: اگر اسلام و فرهنگ اسلامی نبوده است ما خبری از فردوسی و بزرگان حوزه ایرانی خودمان نداشتیم.  گویی این که امروز نسبت به قبل قبل از اسلام خودمان زیاد اطلاعات‌مان کم است. قسمت مهمی از آن به ما منتقل نشده منشأ این فرهنگ در دین اسلام است که فضای فرهنگی را برای رشد و درخشش دانشمندان بزرگ فراهم کرد. امروز در جایگاهی هستیم که با پشت سر گذاشتن دوگانه‌هایی ساختگی و واراداتی یک الگوی سوم برای زیست سعادتمندانه انسان معاصر در اندیشه ما پدید آمده است حتماٌ مشکلاتی هم در این بین وجود دارد. چرا که هر حوزه فکری و تمدنی برای استمرار خودش باید مانع ها را کم کم بردارد و ما امروز در این مسیر قرار داریم.

در دولت مردمی بنای ما اهدای ارتباطات فرهنگی است

اسماعیلی خاطرنشان کرد: ما به فردوسی بزرگ احترام می‌گذاریم و به آثار بزرگ ادبی خودمان می‌بالیم و سپاس می‌کنیم از برادر گرامی دانشمند فرزانه دکتر غلامعلی حدادل که در این مسیر پرچمداری می‌کنند. ما هم در کنار این بزرگوار هستیم در دولت مردمی بنای ما اهدای ارتباطات فرهنگی است. من بیشترین سفرها را به کشورهای دوست و برادرمان در این منطقه داشتم. الان سفرای عزیزمان از این کشورها در این جمع وجود دارند. ما با ترکیه، آذربایجان، تاجیکستان،‌ ترکمنستان، پاکستان، هندوستان و قزاقستان در یک وحدت جغرافیایی فرهنگی به سر می‌بریم.

هیچ تعارضی در جغرافیای فرهنگی وجود ندارد

وی با پافشاری بر این که که هیچ تعارضی در جغرافیای فرهنگی ما و کشورهای دوست و همسایه وجود ندارد، او گفت: همیشه با این مسئله روبه رو می‌شدیم که تعارض‌هایی بین سرزمین ما و برخی از کشورهای همسایه بر سرِ شخصیت‌هایی وجود دارد؛ برای مثالً می‌انها گفتند مولوی برای ترکیه، افغانستان یا ایران است؟! مولوی متعلق به حوزه فرهنگی مشترک و قوی و غنی است. تعارضی از این جهت وجود ندارد. عمدتاً در یکصد سال تازه این مرزهای سیاسی درست شده که مدیریت فرهنگی منطقه را به هم بریزد.

وزیر فرهنگ فرمود: ما به حکیم نظامی افتخار می‌کنیم؛ ایشان در سرزمین دوست و همسایه آذربایجان خفته‌اند اما میراث بزرگ برای حوزه فرهنگی ما به ارمغان آورده‌اند. ما هیچ تعارضی را با هیچ بخشی از این جغرافیای فرهنگی حس نمی‌کنیم. ما در کنار هم هستیم و برادران و خواهران هم هستیم. ما در یک جمع و در یک فضا نفس می‌کشیم از یک میراث مشترک سخن بگویید می‌کنیم و به آنها می‌بالیم.

انتهای مطلب/