به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، با وجود نیاز مبرم به پیوند ریه و افزایش بیماران در لیست انتظار، آمار اهدای ریه در ایران نسبت به استانداردهای جهانی زیاد پایین است. دلایلی همچون عدم مراقبت کافی از اهداکنندگان مرگ مغزی و عفونت‌های بیمارستانی، تنها ۴ درصد از ریه‌های اهداکنندگان را قابل منفعت گیری می‌کند. این در حالی است که روزانه بیشتر از ۱۲ بیمار نیازمند عضو جان خود را از دست خواهند داد.

اهدای ریه یکی از عمل های حیاتی و پیشرفته در حوزه پزشکی است که می‌تواند جان بیماران مبتلا به بیماری‌های شدید ریوی را نجات دهد، این عمل طبق معمولً برای بیمارانی انجام می‌شود که به علت نارسایی شدید ریوی، قادر به ادامه زندگی نیستند و دیگر درمان‌ها بی‌تاثییر بوده‌اند.

اهدای ریه دارای شرایطی است که فرد باید از آن برخوردار باشد. اهداکننده باید زنده یا متوفی باشد که ریه اهداکنندگانی که مرگ مغزی شده‌اند، قبول شده است و در برخی موارد، قسمت‌هایی از ریه از اهداکنندگان زنده نیز قابل منفعت گیری است. سلامت اهداکننده مورد فرد دیگر است که فرد اهداکننده باید از سلامت کافی برخوردار باشد و بیماری‌هایی همانند عفونت، سرطان، یا بیماری‌های ریوی نداشته باشد.

این چنین در کنار این شرایط با اهمیت ترین مورد این است که ریه فرد سازگاری خود را با گیرنده نشان دهد و برای جلوگیری از بعد‌زدن عضو، باید گروه خونی و دیگر معیارهای بیولوژیکی بین اهداکننده و گیرنده سازگار باشد.

.

با این حال، نیاز به افزایش آگاهی عمومی در رابطه اهمیت اهدای عضو و تسهیل فرایندهای قانونی و پزشکی برای افزایش تعداد اهداکنندگان وجود دارد. اگر بخواهیم از مرحله های اهدای ریه بگوییم اولین قدم تشخیص نیاز است که بیمارانی که نیاز به پیوند ریه دارند، طبق معمولً به علت بیماری‌هایی همانند فیبروز ریوی، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، یا سختی خون ریوی انتخاب خواهد شد؛ دومین قدم قرار گیری فرد در لیست انتظار است که گیرندگان در لیست انتظار برای پیوند قرار می‌گیرند و بر پایه شرایط پزشکی و سازگاری برتری‌بندی خواهد شد که طبق معمولً زمان بسیاری را می‌برد تا این اتفاق محقق شود.

قدم آخر؛ جراحی و پیوند است که بعد از آماده‌سازی، عمل جراحی برای برداشت ریه از اهداکننده و پیوند به گیرنده انجام می‌شود.

چالش‌ها و خطرات پیوند ریه

چالش‌ها و خطراتی که سپس از پیوند فرد را تحت تأثیر قرار دهد که یکی از این عوامل؛ بعد زدن عضو است که سیستم ایمنی امکان پذیر ریه پیوندی را به گفتن عامل خارجی تشخیص دهد و آن را بعد بزند. برای جلوگیری از این مشکل، داروهای سرکوب‌کننده ایمنی تجویز خواهد شد.

در برخی موارد نیز عفونت‌هایی بیماران پیوند ریه را تهدید می‌کند که به علت مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی، در معرض خطر بالای عفونت می باشند، این چنین تعداد اهداکنندگان بالقوه کم است، و این نوشته علتافزایش زمان انتظار برای بیماران می‌شود.

بیمارانی که نیاز به پیوند ریه دارند باید تحت یک برسی جامع قرار بگیرند تا تعیین شود آیا کاندیدای مناسبی برای پیوند می باشند یا خیر.

این چنین بیمارانی که برای پیوند قبول خواهد شد، در لیست انتظار ثبت خواهد شد. موقعیت بیمار در این لیست بر پایه معیارهای شدت بیماری، گروه خونی، اندازه ریه و زمان انتظار تعیین می‌شود.

عمل جراحی پیوند ریه چه مقدار طول می‌کشد؟

عمل جراحی طبق معمولً چندین ساعت طول می‌کشد و شامل برداشتن ریه بیمار و جایگزینی آن با ریه اهداکننده است. بسته به حالت بیمار، امکان پذیر یکی یا هر دو ریه پیوند شوند.

این چنین فرد گیرنده بعد از جراحی، بیمار نیاز به مراقبت‌های از جمله مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی، مراجعات منظم پزشکی و مدیریت عوارض جانبی اختصاصی را دارد.

با کتایون نجفی زاده، فوق‌تخصص بیماری‌های ریوی و مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان به او گفت و گو پرداختیم.

این متخصص ریه در او گفت‌وگویی به بازدید مسائل مرتبط با اهدای ریه و چالش‌های حاضر در این حوزه پرداخت. وی با اشاره به اهمیت اهدای عضو از افراد مرگ مغزی پافشاری کرد که حالت اهدای ریه در ایران نسبت به استانداردهای جهانی زیاد پایین‌تر است.

مکانیسم مرگ مغزی و اهمیت اهدای عضو

نجفی‌زاده گفت که قلب انسان به وسیله گره پیشاهنگ، که یک ساختار کوچک در بالای قلب است، امواج الکتریکی تشکیل می‌کند و ضربان قلب را برقرار می‌سازد. این گره برای کارکرد خود به اکسیژن وابسته است که از ریه‌ها فراهم می‌شود.

او گفت: اما فرمان تنفس از مغز صادر می‌شود و وقتی که به علت عواملی همانند ضربه مغزی، تومور یا خونریزی مغزی، مغز دچار ورم شود، سختی داخل جمجمه افزایش یافته و خون‌رسانی به مغز و ساقه مغز قطع می‌شود. این اتفاق تبدیل مرگ سلول‌های مغزی و به جستوجو آن مرگ مغزی می‌شود.

نجفی زاده در ادامه گفت: در قبل که دستگاه‌های تنفس مصنوعی وجود نداشت، بعد از مرگ مغزی، ضربان قلب نیز به‌شدت متوقف می‌شد. اما امروزه با منفعت گیری از این دستگاه‌ها، اکسیژن مصنوعی به قلب می‌رسد و ضربان قلب برای مدتی ادامه می‌یابد، اگرچه مغز کاملاً از کار افتاده است.

مشکلات اهدای ریه در ایران

نجفی‌زاده در ادامه به چالش‌های اهدای ریه اشاره کرد و او گفت: ریه‌ها به علت ساختار حساس و سطح گسترده خود، زیاد تر از دیگر اعضا در معرض صدمه و عفونت می باشند. عواملی همانند کوفتگی ریه در تصادفات، ورود مواد غذایی به ریه زمان حادثه، و عفونت‌های شایع در آی‌سی‌یوها علتخواهد شد تنها درصد مقداری از ریه‌ها قابل اهدا باشند.

او گفت: در دنیا به طور میانگین ۱۰ تا ۲۰ درصد ریه‌های اهداکنندگان مرگ مغزی قابل منفعت گیری می باشند، اما در ایران این مقدار تنها ۴ درصد است. علت مهم این مشکل، عدم مراقبت کافی از اهداکنندگان مرگ مغزی در قسمت‌های آی‌سی‌یو و ساکشن نکردن به موقع ترشحات ریه است.

آمار دلواپس‌کننده بیماران در لیست انتظار

به حرف های نجفی‌زاده، بیشترین آمار سالانه پیوند ریه در ایران ۱۶ مورد بوده است، در حالی که حداقل ۸۰ تا ۹۰ بیمار در سال نیاز مبرم به پیوند ریه دارند. او پافشاری کرد: تعداد بسیاری از بیماران به علت نبوده است ریه مناسب در لیست انتظار فوت می‌کنند. پیش از شیوع کرونا، روزانه ۷ تا ۱۰ نفر به علت نرسیدن عضو پیوندی جان خود را از دست می‌دادند و اکنون این آمار به بیشتر از ۱۲ نفر در روز افزایش یافته است.

الزام عمل های سریع

مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان با اشاره به اهمیت فرهنگ‌سازی و مدیریت بهتر فرآیند اهدای عضو او گفت: در کشوری با فرهنگ ایثار، منطقی نیست که از یک سو اعضای مورد قیمت افراد مرگ مغزی به خاک سپرده شوند و از نظر دیگر بیماران نیازمند به علت نرسیدن عضو جان خود را از دست بدهند. باید کوششهای بیشتری برای افزایش آگاهی عمومی و بهبود مراقبت از اهداکنندگان مرگ مغزی انجام شود.

پیشنهاد به بیماران پیوندی

نجفی‌زاده در آخر به حساسیت نگهداری بیماران بعد از پیوند ریه اشاره کرد و او گفت: بیماران باید داروهای سرکوب‌کننده ایمنی خود را به‌طور مرتب مصرف کنند تا بدن عضو تازه را بعد نزند. این چنین مراقبت دقیق برای پیشگیری از عفونت الزامی است، چون ریه به علت تماس مستقیم با هوا، نسبت به عفونت حساس‌تر است.

اهدای عضو؛ چالشی بزرگ در سرزمین ایران

به گزارش مهر؛ حالت اهدای ریه در ایران نشان‌دهنده چالشی عمیق در مدیریت نظام بهداشت و درمان است که ابعاد آن از مسائل پزشکی تا فرهنگی گسترده است. مراقبت ناکافی از اهداکنندگان مرگ مغزی، به‌اختصاصی در آی‌سی‌یو ها، و عدم منفعت گیری بهینه از ظرفیت‌های حاضر از با اهمیت ترین مشکلات در این حوزه است. نبوده است تجهیزات پیشرفته یا دانش کافی برای نگه داری سلامت اعضای اهداکنندگان یکی از دلایل افت نرخ منفعت گیری از ریه‌های قابل پیوند است. بهبود این شرایط نیازمند آموزش تخصصی پرسنل، استانداردسازی پروتکل‌های مراقبتی و اندوخته‌گذاری در تجهیزات پزشکی است