خبرگزاری مهر – گروه سلامت: آسم و آلرژی از شایع‌ترین مشکلات سلامت در جوامع امروزی می باشند که نه‌تنها کودکان، بلکه بزرگسالان را نیز دچار می‌کنند؛ این چنین تغییرات آب‌وهوایی، آلودگی هوا، سبک زندگی شهری و افزایش عوامل آلرژی در محیط، جهت شده ابراز این بیماری‌ها در سال‌های تازه روندی افزایشی داشته باشد.

بنابر این تشخیص سریع زمان، منفعت گیری صحیح از داروها و مراعات پیشنهاد‌های پیشگیرانه می‌تواند نقش مهمی در کنترل علائم و جلوگیری از تشدید این بیماری‌ها ایفا کند.

در همین جهت خبرنگار مهر با منصوره شریعت فوق تخصص ایمونولوژی و آلرژی بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتگویی داشته است.

به چه علت آسم و آلرژی در دهه‌های تازه روال افزایشی داشته است؟

شریعت: در سال‌های تازه، آمار ابتلاء به بیماری‌های تنفسی از جمله آسم و آلرژی نسبت به یک یا دو دهه قبل روندی افزایشی داشته است. اگرچه عرصه‌های ژنتیکی در ابراز این بیماری‌ها نقش دارند؛ این چنین محیط و سبک زندگی شهری با اهمیت ترین عوامل افزایش شیوع آسم و آلرژی محسوب خواهد شد.

تحول الگوهای زندگی مدرن، افزایش شهرنشینی، زندگی در آپارتمان‌های کوچک با تهویه نامناسب و قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و آلاینده‌های محیطی از جمله دلایل مهم رشد بیماری‌های آلرژیک است، بنابر این حتی در منازل نیز، تهویه مناسب اتاق‌ها مراعات شود تا از تشدید علائم آلرژی پیشگیری گردد.

سیگار در دوران بارداری چه تأثیری روی جنین می‌گذارد؟

شریعت: یکی از جدی‌ترین عوامل خطر، مصرف دخانیات است، قرار گرفتن مادر باردار در معرض دود سیگار چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم گمان ابتلای نوزاد به آسم را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. به همین علت، ترک سیگار توسط والدین و پرهیز از وجود در محیط‌های آلوده به دود، کاری کلیدی برای پیشگیری از ابتلای کودکان به آلرژی و بیماری‌های تنفسی است.

این چنین نوع زایمان بر ابتلای کودکان به آلرژی تأثیر دارد و در زایمان طبیعی، نوزاد زمان عبور از کانال زایمانی در معرض میکروب‌های مفیدی قرار می‌گیرد که به تکامل سیستم ایمنی او پشتیبانی می‌کنند. اما در زایمان سزارین، این تماس طبیعی حذف می‌شود و گمان ابراز آلرژی در کودک افزایش می‌یابد.

آیا مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها تبدیل آلرژی می‌شود؟

شریعت: مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک، چه در دوران بارداری و چه در سال‌های ابتدایی زندگی کودک، یکی دیگر از عوامل مؤثر بر ابراز آلرژی است. آنتی‌بیوتیک‌ها با از بین بردن باکتری‌های سودمند روده، روال تکامل سیستم ایمنی را مختل کرده و عرصه ابتلاء به بیماری‌های آلرژیک را فراهم می‌کنند. مصرف این دارو تنها در موارد الزامی و تحت نظر پزشک انجام شود.

زندگی بیشتر از حد بهداشتی می‌تواند گمان ابراز آلرژی را افزایش دهد. افت روبه رو بدن با میکروب‌های طبیعی، جهت ضعف در تکامل سیستم ایمنی شده و کودکان را در برابر بیماری‌های آلرژیک صدمه‌پذیرتر می‌سازد.

عوامل مؤثر در افزایش آسم و آلرژی چیست؟

شریعت: در دهه‌های تازه، تحول سبک زندگی و افزایش روبه رو با آلاینده‌های محیطی علترشد دیدنی آمار مبتلایان به آسم و آلرژی شده است. سدهای حفاظتی دستگاه تنفس و گوارش که نقش مهمی در ایمنی بدن دارند، در تاثییر تماس مداوم با مواد شیمیایی حاضر در هوا تضعیف خواهد شد.

تأثیر آلاینده‌های شیمیایی بر آسم چطور است؟

شریعت: گازهایی همانند اوزون و دی‌اکسیدسولفور که در تاثییر ترافیک و آلودگی‌های شهری تشکیل خواهد شد، محرک‌های جدی حملات آسم می باشند. این چنین دود سیگار چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم از با اهمیت ترین عوامل تحریک دستگاه تنفسی محسوب می‌شود و می‌تواند در مختصر‌زمان جهت سرفه، تنگی نفس و دعوا آسم گردد.

آیا حیوانات خانگی می‌توانند تبدیل تشکیل آلرژی شوند؟

شریعت: وجود حیوانات خانگی همانند گربه، سگ یا پرندگان نیز می‌تواند در طول زمان به ابراز آلرژی در کودکان یا بزرگسالان منجر شود. تجمع تدریجی آلرژن‌ها در محیط خانه جهت تشکیل آنتی‌بادی در بدن و در نهایت ابراز علائم بالینی نظیر آلرژی بینی یا آسم می‌شود.

خانواده‌هایی که کودک مبتلا به آسم دارند، تا حد امکان تماس با حیوانات خانگی را محدود کنند. این چنین باید از وسایل خواب حساسیت‌زا همانند بالش‌های پر یا لحاف‌های پشمی پرهیز شود. چون این وسایل علاوه بر تشکیل عکس العمل آلرژیک، محیط مناسبی برای رشد مایت‌ها و قارچ‌ها می باشند. شست‌وشوی مرتب ملحفه‌ها و پتوها با آب گرم هر ده روز یک‌بار می‌تواند به افت آلرژن‌ها پشتیبانی کند.

آسم چطور درمان می‌شود؟

شریعت: آسم برخلاف بیماری‌های گذرا، نیازمند مدیریت طویل مدت است. هر فردی که یک بار دچار دعوا آسم شود، باید بداند که این بیماری قابلیت تکرار دارد و تنها با مراعات اصول پیشگیری و مصرف داروهای استاندارد می‌توان آن را کنترل کرد. خوشبختانه با مراعات این دستورالعمل‌ها، بیماران مبتلا به آسم می‌توانند زندگی عادی و بدون محدودیت داشته باشند.

بیماران مبتلا به آسم و آلرژی باید علاوه بر منفعت گیری از داروهای تجویزی، به حذف عوامل آلرژن محیطی در خانه نیز دقت اختصاصی داشته باشند. گرد و غبار، مایت‌ها، حیوانات خانگی، دود سیگار و رطوبت بالا از جمله محرک‌هایی می باشند که علائم آلرژی را تشدید می‌کنند.

گرد و غبار در تشکیل آلرژی چه نقشی دارد؟

شریعت: وسایل پرزدار همانند عروسک‌های بزرگ، فرش دستباف و بالش‌های پر محیطی مناسب برای رشد مایت‌ها فراهم می‌کنند. تجمع این آلرژن‌ها در اتاق خواب کودکان می‌تواند علتابراز حملات آلرژیک شود.

اتاق کودکان مبتلا به آسم خلوت باشد، از جاروبرقی به طور مرتب منفعت گیری شود و پرده‌ها حداقل دو بار در هفته گردگیری شوند. این چنین شست‌وشوی رختخواب با آب گرم هر ۱۰ روز یک‌بار، مقدار مایت‌ها را به طور قابل توجهی افت می‌دهد.

آب‌وهوای مرطوب، همانند مناطق شمالی ایران، شرایط مساعدی برای رشد قارچ‌ها و مایت‌ها تشکیل می‌کند و به همین علت مقدار آلرژی در این مناطق بالاتر است و منفعت گیری مداوم از دستگاه‌های بخور در خانه می‌تواند رشد مایت‌ها را افزایش دهد. تنظیم رطوبت و تهویه مناسب از راهکارهای مهم در افت آلرژن‌های خانگی است.

منفعت گیری از اسپری تنفسی چه مقدار می‌تواند در درمان آسم تأثیر داشته باشد؟

شریعت: یکی از نکات کلیدی در مدیریت آسم، منفعت گیری صحیح از اسپری‌های تنفسی است. اسپری‌ها، به علت تاثییر مستقیم بر دستگاه تنفس و بینی، بهترین و کم‌عارضه‌ترین روش درمانی برای بیماران مبتلا به آلرژی و آسم محسوب خواهد شد.

برخلاف فکر برخی خانواده‌ها، اسپری‌های استنشاقی حاوی کورتون‌های ضعیف می باشند که جذب سیستمیک ندارند و تنها در محل التهاب تنفسی تاثییر می‌گذارند. این داروها در صورت منفعت گیری مداوم طی سه ماه، علتکاهش التهاب قفسه سینه و پیشگیری از حملات آسم خواهد شد.

پرهیز از آلرژن‌ها نخستین قدم در کنترل آلرژی است. دوری از حیوانات خانگی، عدم نگهداری پرندگان در خانه یا بالکن، حذف وسایل حساسیت‌زا و پرهیز از قرار گرفتن در معرض دود سیگار از با اهمیت ترین نکات پیشگیرانه به حساب می اید.

یکی از چالش‌های مهم در درمان آسم و آلرژی، مقاومت خانواده‌ها در برابر منفعت گیری از اسپری‌های استنشاقی است. تعداد بسیاری از والدین فکر می‌کنند این داروها اعتیادآور می باشند یا کودکشان باید برای همیشه از آن‌ها منفعت گیری کند. اما این باور کاملاً نادرست است.

اسپری‌ها هیچ‌گونه خاصیت اعتیادآوری ندارند و تنها وقتی تجویز خواهد شد که بیمار علائم فعال آسم داشته باشد. مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک انجام شود و بعد از کنترل بیماری، امکان قطع آن‌ها وجود دارد.

آسم کودکان را چطور درمان کنیم؟

شریعت: تعداد بسیاری از کودکان مبتلا به آسم با افزایش سن و رشد راه‌های هوایی، بهبود قابل توجهی اشکار می‌کنند. حتی کودکانی که چند سال تحت درمان با اسپری بوده‌اند، بعد از کنترل علائم، بدون نیاز به دارو زندگی عادی خود را ادامه داده‌اند.

خانواده‌ها برای کنترل مؤثر بیماری، به جای نگرانی از مصرف طویل‌زمان دارو، بر مراعات دقیق دستور پزشک تمرکز کنند. منفعت گیری منظم و صحیح از اسپری‌ها یکی از یقین‌ترین و بی‌عارضه‌ترین راه حلهای درمان آسم است و می‌تواند از حملات شدید و عوارض طویل‌زمان جلوگیری کند.

علت تشکیل آلرژی در فصل پاییز چیست؟

شریعت: بیماری‌های تنفسی در پاییز را فصل آتشفشان آسم می‌نامند؛ چرا که در این فصل علائم آسم و آلرژی به‌اختصاصی در کودکان شدت می‌گیرد و مقدار مراجعه بیماران به مراکز درمانی افزایش می‌یابد.

در حالی که در فصل بهار زیاد تر علائم آلرژی به شکل حساسیت بینی ناشی از گرده گیاهان دیده می‌شود، در پاییز شرایط متفاوت است. از نیمه شهریور با سردتر شدن هوا، راه‌های هوایی بیماران تحریک می‌شود. همزمان با بازگشایی مدارس و افزایش تجمعات دانش‌آموزان، شیوع ویروس‌های تنفسی نیز بالا می‌رود و همین عامل یکی از شایع‌ترین دلایل ابراز حملات آسم است.

ویروس‌های ساده‌ای همانند عامل سرماخوردگی در افراد سالم تنها جهت چند روز آبریزش بینی و سرفه خفیف خواهد شد، اما در کودکان مبتلا به آسم یا آلرژی تنفسی، همین عفونت می‌تواند به شدت تبدیل درگیری ریه‌ها، تنگی نفس، سرفه‌های شدید و حتی بستری شدن شود. خانواده‌ها طبق معمولً گزارش خواهند داد که سرماخوردگی کودک به ریه‌اش می‌ریزد؛ این نوشته ناشی از حساسیت بالای راه‌های هوایی در این بیماران است.

خانواده‌هایی که فرزندشان سال قبل در پاییز دچار دعوا آسم شده است، باید از نیمه شهریور مصرف داروها و اسپری‌های استنشاقی را حتی در صورت نبوده است علائم اغاز کنند. ادامه مصرف دارو در تابستان یا اغاز مجدد آن در ابتدای پاییز، بسته به شدت بیماری توسط پزشک تعیین می‌شود و می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از حملات خطرناک داشته باشد.

منفعت گیری از اسپری‌های تنفسی زیر نظر پزشک به هیچ گفتن اعتیادآور نیست و با اهمیت ترین راهکار کنترل آسم در کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود. مراعات این مسئله به‌اختصاصی با اغاز فصل پاییز و افزایش موارد ابتلاء به عفونت‌های ویروسی، اهمیت دوچندان اشکار می‌کند.

برای کنترل آسم در کودکان و بزرگسالان چه نکاتی را پیشنهاد می‌کنید؟

شریعت: با اغاز فصل پاییز، بسته شدن محیط‌های آموزشی، سرد شدن هوا و افزایش تجمعات، شرایطی فراهم می‌شود که ویروس‌های تنفسی راحت‌تر منتقل شوند. این عوامل در کنار هوای سرد، عرصه تشدید علائم آسم در افراد مستعد را فراهم می‌کند. به همین علت پاییز هم چنان به‌گفتن یکی از با اهمیت ترین فصل‌های پرخطر برای بیماران آسمی شناخته می‌شود.

در فصل پاییز منفعت گیری از ماسک نیز می‌تواند به کنترل آسم پشتیبانی کند. ماسک علاوه بر جلوگیری از ورود ویروس‌ها، علتگرم‌تر شدن هوای تنفسی شده و از تحریک راه‌های هوایی توسط هوای سرد پیشگیری می‌کند. این چنین با دقت به افزایش آلودگی هوا در این فصل، ماسک می‌تواند از تماس مستقیم بیماران با آلاینده‌ها جلوگیری کند.

کودکان و بزرگسالانی که سابقه آسم دارند، نباید مصرف اسپری‌های کورتونی یا دیگر اسپری‌های تجویز شده توسط پزشک را خودسرانه قطع کنند. این داروها، که قوت متغیری دارند، جهت اسایش قفسه سینه و جلوگیری از حملات شدید خواهد شد. پزشکان طبق معمولً برای بیماران «مطرح عملی یا اکشن پلن» تهیه می‌کنند تا خانواده‌ها در صورت ابراز علائم، بدانند چه داروهایی و در چه وقتی باید منفعت گیری شوند. این آگاهی به خانواده‌ها مطمعن به نفس می‌دهد و پشتیبانی می‌کند بیماری به‌طور کامل تحت کنترل قرار گیرد.

این چنین بیماران مبتلا به آسم، به‌اختصاصی کودکان، بهتر است که از ۱۵ شهریور مصرف اسپری‌های استنشاقی را مطابق نظر پزشک اغاز کنند. این عمل نقش محافظتی دارد و مانع از ابراز علائم آسم در روبه رو با ویروس‌های تنفسی یا هوای سرد می‌شود.

اگر کودکی یک‌بار دچار دعوا آسم شده باشد، گمان تکرار آن وجود دارد و خانواده‌ها نباید فکر کنند مشکل برای همیشه رفع شده است. اما در صورت پایبندی به مصرف دارو و مراعات پیشنهاد‌های پزشکی، گمان وقوع مجدد حملات آسم زیاد افت می‌یابد و حتی امکان پذیر دیگر ناظر برگشت علائم نباشند.