به گزارش خبرگزاری برنا، در شرایط جاری، حالت مصرف مازوت در نیروگاه‌های ایران به یکی از مسائل پیچیده و او گفت و گو‌برانگیز در مدیریت انرژی و نگه داری کیفیت هوا تبدیل شده است. مازوت، به‌گفتن یکی از آلاینده‌ ترین سوخت‌های فسیلی، مدام در فصول سرد سال و زمان افت فراهم گاز طبیعی به گفتن جایگزینی برای نیروگاه‌ها نقل می‌شود.

این کار به علت مشکلات در فراهم پایدار گاز، به‌ اختصاصی در زمستان و نیاز به تشکیل برق مستمر است. با این‌حال، منفعت گیری از مازوت به علت آلایندگی زیاد بالا و تأثیرات جدی آن بر سلامت عمومی، مدام با انتقادات شدیدی روبه رو بوده است.

سوخت مازوت چیست؟

نفت کوره یا مازوت یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مرحله های پالایش نفت خام بعد از نفتا، بنزین و نفت سفید به‌دست می‌آید و چون سیاه‌ رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین مادهٔ سوختنی برای کوره‌ها، حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها، موتور‌های دیزلی دریایی و برخی نیروگاه‌ها است.

نفت کوره به‌گفتن نفت سنگین، نفت دریایی یا مازوت نامیده می‌شود. این سوخت به‌صورت برشی از برج تقطیر نفت خام به‌صورت محصول برج تقطیر یا باقی‌مانده برج تقطیر به‌ دست می‌آید. به‌طور کلی نفت کوره هر سوخت مایعی است که در بویلر‌ها یا کوره‌ها برای تشکیل گرما منفعت گیری خواهد شد یا در موتور‌ها برای تشکیل نیرو مورد منفعت گیری قرار می‌گیرند به‌جز سوخت‌هایی که نقطهٔ فلش آنها ۴۲ درجهٔ سانتی‌گراد است و سوخت‌هایی که در مشعل‌های پشم ویک یا کتان سوزانده خواهد شد.

اثرات ورود مازوت به محیط زیست چیست؟

نفت‌های کوره همچون مازوت از مواد شیمیایی مختلفی راه اندازی شده‌اند و هریک نوعی مخلوط متفاوت از فرد دیگر به شمار می‌آید. وقتی که این مواد به خاک یا آب‌های سطحی می‌رسند، بخشی از آنها تبخیر خواهد شد. برخی دیگر نیز به علت نشتی مخازن نگهداری آنها در آب و خاک حل خواهند شد.

مواد شیمیایی تبخیر شده می‌توانند در تاثییر تابش نور خورشید به ترکیبات فرد دیگر شکسته شوند. این اتفاق در تاثییر فعالیت‌های قارچ‌ها و باکتری‌های داخل آب یا خاک نیز صورت می‌گیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیط‌های دیگر وجود دارند می‌توانند تا بیشتر از یک دهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین از جمله این ترکیبات سمی می باشند.

قرارگیری انسان در معرض فرآورده‌های نفتی

امروزه ما به راه حلهای مختلفی در معرض آلودگی فرآورده‌های نفتی از جمله نفت کوره و مازوت قرار می‌گیریم. محتمل‌ترین حالت، وقتی است که برای گرم‌‌ کردن خانه‌ها از نفت سفید منفعت گیری شود. علاوه بر این، از نفت سفید و دیگر ترکیبات نفتی به گفتن حلال و پاک‌ کننده نیز منفعت می‌گیرند؛ به این علت در صورت ذخیره و نگهداری این مواد در منزل و تبخیر آنها، گمان تماس آنها با پوست زیاد زیاد است. علاوه بر این، وجود نیروگاه‌های حرارتی در نزدیکی شهر‌ها و منفعت گیری از مازوت در آنها جهت قرارگیری انسان در معرض ترکیبات حاصل از سوختن ناقص این فرآورده‌ها خواهد شد. 

سوزاندن مازوت و دیگر سوخت‌های گوگردی، راه اندازی سولفات‌ها و نیترات‌ها به شکل آئروسل یا ذرات زیاد ریز هوا است که «ذرات معلق» حاضر در هوا را جهت خواهد شد. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش خواهند داد.

کاربرد‌های مازوت

امروزه منفعت گیری‌های بسیاری از مازوت برای خانه‌ها و مشاغل حاضر است. از جمله موارد منفعت گیری از مازوت می‌توان به گرم شدن خانه‌ها و کامیون‌های سوخت‌رسان، برای روشن شدن کوره‌ها، تشکیل بخار برای مصارف صنعتی و تشکیل انرژی الکتریکی اشاره کرد.

این ماده این چنین می‌تواند برای فراهم انرژی انواع موتورها، لامپ‌ها، بخاری‌ها، اجاق‌ها و فانوس‌ها منفعت گیری کرد و یک گزینه معمول برای کارخانه‌هایی است که تجهیزات گرمایشی همانند کوره‌ها و دیگ‌های بخار دارند.

از دیگر کاربرد‌های این سوخت منفعت گیری در ژنراتور‌های اضطراری است. برای مثال موقع قطعی برق یک ژنراتور اضطراری می‌تواند مشکلات بسیاری را که از طریق نبوده است برق تشکیل شده را رفع کند که شامل گرمایش محل یا تهویه مطبوع و این چنین عدم توانایی منفعت گیری از سیستم‌های امنیتی، تجهیزات پزشکی یا الکتریکی است.

این ترکیب می‌تواند در محیط‌های تجاری، صنعتی و کشاورزی، ماشین آلات یا وسایل نقلیه برای منفعت گیری در جاده‌ها بکار برود. مثالهایی از این ماشین آلات شامل ماشین‌های برداشت و دیگر تجهیزات کشاورزی و این چنین ماشین آلات استخراج معادن یا حتی کشتی‌های بنکر می‌باشد.

ترکیب مازوت در اروپا و این چنین ایالات متحده، شکسته شده و به گازوئیل تبدیل می‌شود. در قبل، مازوت برای گرم کردن خانه‌ها در سرزمین‌های شرقی و شوروی اسبق مورد منفعت گیری قرار می‌گرفت، چون تجهیزات ملزوم برای تبدیل مازوت به دیگر محصولات پتروشیمی وجود نداشت.

سوخت مازوت دارای مقادیر بالایی از گوگرد و دیگر ترکیبات سمی است که سوزاندن آن تبدیل تشکیل حجم بسیاری از ذرات معلق و گاز‌های سمی می‌شود. این آلاینده‌ها تأثیر مستقیم بر آلودگی هوا دارند و افزایش آنها در هوای تنفسی، خطر بیماری‌های تنفسی و قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.

اکنون از بین نزدیک به ۱۴۰ نیروگاه بزرگ در سرزمین، تنها ۱۴ نیروگاه بخاری توانایی منفعت گیری از مازوت را دارند که عمدتاً در خارج از مناطق پرجمعیت و دور از کلان‌شهر‌ها قرار گرفته و به‌طور محدود از این سوخت منفعت گیری می‌کنند؛ دولت نیز اخیرا اظهار کرده که هیچ‌یک از نیروگاه‌های مستقر در کلان‌شهرها، از جمله اصفهان، کرج و اراک، از مازوت منفعت گیری نخواهند کرد و این سیاست به علت نگرانی‌های شدید درمورد آلودگی هوا در شهر‌های بزرگ اتخاذ شده است.

ذخایر سوخت نیروگاهی ۳۶ درصد آب رفت

مطابق آمار‌های شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، ابتدای شهریور سال ۱۴۰۳ مقدار ذخایر نفت‌گاز نیروگاهی یک میلیارد و ۸۱۰ میلیون لیتر می بود که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال (ابتدای شهریور سال ۱۴۰۲) با ۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون لیتر، ۴۳ درصد افت یافته است.
این چنین در ابتدای شهریور سال ۱۴۰۳، ذخایر نفت کوره نیروگاهی یک میلیارد و ۴۰۸ میلیون لیتر بوده است که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال (ابتدای شهریور ۱۴۰۲) با یک میلیارد و ۸۵۶ میلیون لیتر، ۲۳ درصد کاهشی بوده است.
در کل و با احتساب نفت کوره و نفت گاز نیروگاهی، ذخایر سوخت مایع نیروگاهی سرزمین در زمان تحویل به دولت چهاردهم، ۳ میلیارد و ۲۱۸۸ میلیون لیتر بوده که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال (شهریور ۱۴۰۲) با ۵ میلیارد و ۲۳ میلیون لیتر، ۳۶ درصد کاهشی بوده است.

رشد ۷۵ درصدی تحویل سوخت مایع نیروگاهی در آبان ۱۴۰۳

با این‌حال از ابتدای آبان ۱۴۰۳، به‌طور میانگین روزانه ۲۳.۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های سرزمین شده که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۱۴.۷ میلیون لیتر، ۷۲ درصد رشد یافته است. این چنین به‌ طور میانگین از ابتدای آبان امسال روزانه ۴۲.۶ میلیون لیتر نفت کوره تحویل نیروگاه‌های سرزمین شده است که این عدد نیز در قیاس با زمان شبیه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۲۳.۷ میلیون لیتر، ۸۰ درصد رشد یافته است؛ به این علت در کل در آبان امسال به‌طور میانگین روزانه ۷۰.۷ میلیون لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های سرزمین شده است که این عدد در قیاس با زمان شبیه سال قبل (آبان ۱۴۰۲) با ۳۸.۴ میلیون لیتر در روز، ۳۲.۳ میلیون لیتر معادل نزدیک به ۷۵ درصد رشد یافته است.

از روز یکم فروردین تا ۱۲ آبان امسال این چنین به‌طور میانگین روزانه ۲۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های سرزمین شده که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال با ۲۰.۳ میلیون لیتر، ۴.۷ میلیون لیتر معادل ۲۳ درصد رشد یافته، این چنین به‌طور میانگین روزانه ۲۲.۸ میلیون لیتر نفت‌کوره تحویل نیروگاه‌های سرزمین شده که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال با ۱۴.۲ میلیون لیتر، ۸.۶ میلیون لیتر معادل ۶۰ درصد رشد یافته است.

در کل از روز یکم فروردین تا ۱۲ آبان امسال به‌طور میانگین روزانه ۴۷.۸ میلیون لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های سرزمین شده که این عدد در قیاس با زمان شبیه پارسال (یکم فروردین تا ۱۲ آبان سال ۱۴۰۲) با ۳۴.۵ میلیون لیتر در روز، ۱۳.۳ میلیون لیتر معادل ۴۱.۵ درصد رشد یافته است.

سهم تهران در سوختن مازوت صفر است

نوشته مورد دقت این است که هیچکدام از نیروگاه‌های سرزمین تمایلی به منفعت گیری از سوخت مازوت ندارند چراکه منفعت گیری از مازوت هزینه تعمیر، نگهداری و منفعت‌بردای را تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد. به عبارتی مصرف سوخت‌های فسیلی بجز گاز حاوی موادی می باشند که علترسوب‌زایی و خوردگی روی سطوح داغ بویلر خواهد شد.

در این بین در تهران نیز هیچکدام از نیروگاه‌ها مازوت مصرف نمی‌کنند، در بین نیروگاه‌های تهران  نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری است که از سال ۱۳۹۱ قسمت مصرف مازوت آن پلمب شده است و در تهران برای تامین برق هیچ نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌شود.

سهم نیروگاه‌ها در تشکیل ذرات معلق تنها ۷ درصد است.

از نظر دیگر بر پایه گزارش‌های منتشرشده از سوی سازمان محیط‌زیست، منبع های متحرک همانند ماشین‌ها و حمل‌ونقل عمومی بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهر‌ها دارند. به طور خاص، سهم نیروگاه‌ها در تشکیل ذرات معلق تنها نزدیک به ۷ درصد اظهار شده است، در حالی که قسمت حمل‌ونقل با سوخت گازوئیل و بنزین، نزدیک به ۸۰ درصد ذرات معلق را تشکیل می‌کند.

این آمار مشخص می کند که اگرچه مصرف مازوت در نیروگاه‌ها موضوعی دلواپس‌کننده است، اما افت آلاینده‌های ناشی از حمل‌ونقل و سوخت‌های سنگین نیز باید در برتری قرار گیرد.

سهم منبع های متحرک در آلودگی هوای شهر تهران ۵۹ درصد است

بر پایه گزارش سیاهه انتشار کردن سازمان حفاظت محیط زیست درمورد سهم منبع های ثابت و متحرک در آلایندگی هوا نیز اشکار شده است که در شهر تهران سهم منبع های متحرک در آلودگی هوا ۵۹ درصد، در تبریز ۵۷ درصد، در اهواز ۷۲ و در اراک ۵۰ درصد بوده، ترازنامه انرژی سرزمین سهم هر قسمت در تشکیل ذرات معلق را بر پایه حوزه مصرف انرژی و نوع سوخت اشکار کرده که مطابق اطلاعات این ترازنامه سهم سوخت مازوت در تشکیل ذرات معلق ۱.۹ درصد است. این رقم در حالی است که سهم گازوئیل در تشکیل ذرات معلق که عمدتا نیز در قسمت حمل‌ونقل منفعت گیری می‌شود، نزدیک به ۷۶ درصد است.

افت وابستگی به مازوت با افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و بهبود زیرساخت‌های انتقال گاز

به‌منظور مدیریت بهینه مصرف سوخت و افت آلودگی، چندین راهکار قابل‌اجرا است، در فصل‌های سرد که تقاضای گاز افزایش می‌یابد، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و بهبود زیرساخت‌های انتقال گاز می‌تواند وابستگی به مازوت را افت دهد.
افزایش تشکیل انرژی‌های تجدیدپذیر همچون خورشیدی و بادی می‌تواند نقش موثری در افت نیاز به سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌ها ایفا کند و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و افت وابستگی به سوخت‌های آلاینده همانند گازوئیل و بنزین می‌تواند به‌طور غیرمستقیم به افت مصرف مازوت و دیگر سوخت‌های سنگین پشتیبانی کند.

در نهایت، مدیریت بحران مصرف مازوت و آلودگی ناشی از آن نیازمند یک برنامه جامع و یکپارچه است که شامل گسترش انرژی‌های پاک، بهبود زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل و مدیریت تقاضا باشد و ملزوم است که دولت به این موارد دقت اختصاصی داشته باشد.

بیشتر از ۱۰سال است که هیچ‌یک از نیروگاه‌های تهران سوخت مازوت دریافت نکرده‌اند

بر پایه قانون هوای پاک و مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی، شهر‌های بزرگ و مراکز استان که نیازمند مازوت‌سوزی باشند باید مجوز شورای امنیت بگیرند، اما با همین قانون هم بیشتر از ۱۰سال است که هیچ‌یک از نیروگاه‌های تهران سوخت مازوت دریافت نکرده‌اند، اما در برخی نیروگاه‌ها که گاز کم بیاید، چاره‌ای جز سوزاندن سوخت فسیلی نیست. ۲پالایشگاه گازی در سال‌های قبل به‌علت مصرف بالای گاز خاموش شدند. آنها ۶۰میلیون مترمکعب مصرف گاز داشتند و همین نوشته علتشد پالایشگاه خاموش شود. نیروگاه را هم نمی‌توان در این شرایط غیرفعال کرد؛ به همین علت برخی نیروگاه‌ها با نفت گاز فعالیت کردند و اکنون نیز در تهران گازوئیل زیر ۱۰پی‌پی‌ام توسط پالایشگاه‌ها تامین می‌شود. اما سهمیه مازوت سالانه به نیروگاه‌ها تحویل داده شده و آنها در مخازنشان نگهداری می‌کنند.

با افزایش مصرف گاز در قسمت خانگی، سهم نیروگاه‌های برق افت اشکار می‌کند و این نوشته تامین برق پایدار در سرزمین را هم تحت تاثییر قرار می‌دهد. در این شرایط گسترش تجدیدپذیر‌ها به گفتن راه حلی برای پشتیبانی به عبور از پیک مصرف در تابستان و همینطور تامین برق پایدار در زمستان و در شرایط افتمنابع فسیلی، مورد دقت قرار گرفته است.

گسترش ۱۰ هزار مگاواتی انرژی‌های تجدید پذیر از زمان اغاز به کار دولت سیزدهم

در برنامه پنجم و ششم، به ساخت ۵ هزار مگاوات نیروگاه انرژی تجدید پذیر اشاره شد که یقیناً محقق نشده و اکنون هم در برنامه هفتم به منظور از بین بردن مانع ها و تشکیل ساز و کار مناسب برای افزایش تشکیل انرژی‌های تجدید پذیر و نوین به مقدار ۱۲ هزار مگاوات، برنامه‌هایی اظهار شده است. وزارت نیرو نیز از زمان اغاز به کار دولت سیزدهم گسترش ۱۰ هزار مگاواتی انرژی‌های تجدید پذیر را در دستور کار قرار داده است.

آیا میدانید مازوت با بدن ما چه میکند؟

مازوت، سوختی است که می‌تواند تأثیرات مخربی بر سلامت انسان داشته باشد. استنشاق طویل‌زمان آلاینده‌های ناشی از احتراق مازوت می‌تواند جهت ابراز مشکلات تنفسی، بیماری‌های قلبی و حتی سرطان شود. افزایش آلودگی هوا به واسطه احتراق مازوت می‌تواند بر سلامت عمومی جامعه تأثیر بگذارد.

منفعت گیری از مازوت به گفتن سوخت صنعتی، به علت داشتن ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی، خطرات بسیاری برای سلامتی انسان‌ها به همراه دارد. مطالعات مشخص می کند که آلاینده‌های ناشی از احتراق مازوت، همانند دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق، می‌توانند به مرور زمان بر سیستم تنفسی تأثیر گذاشته و تبدیل بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن شوند. علاوه بر این، ترکیبات آروماتیک پلی‌سیکلیک حاضر در مازوت به گفتن مواد شیمیایی سرطان‌زا شناخته شده‌اند و خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، از جمله سرطان ریه، را افزایش خواهند داد.

قدم شجاعانه دولت وفاق ملی در دستور توقف مازوت سوزی در نیروگاه‌ها

کارشناسان ماشین‌های فرسوده، سوخت بی کیفیت و مازوت سوزی در نیروگاه‌ها را برخی عوامل آلودگی هوا می‌دانند که در راستای قانون هوای پاک برای هر کدام از این عوامل چاره اندیشی شده است که یقیناً اجرای آنها قطعا به پشتکار و شجاعت نیاز دارد، چون اجرای برخی از آنها مشکلاتی را برای مردم و صنایع تشکیل می‌کند که برای اولین بار دولت چهاردهم از بعد آن برآمد و بر پایه مصوبه هیات دولت مصرف مازوت در سه نیروگاه نیروگاه شازند (اراک)، چشم به راه قائم (کرج) و شهید منتظری (اصفهان) ممنوع شد و این خبر خوش را محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس جمهور در جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا که ۱۶ آبان ماه در سازمان حفاظت محیطزیست برگزار شد خبرداد.

وی درمورد دستور رئیس جمهور برای متوقف کردن مصرف مازوت در نیروگاه‌ها او گفت: سالهاست که با معضل وارونگی هوا روبه رو هستیم که عامل آن ناترازی در تامین برق است که مشکلاتی را برای کلانشهر‌های سرزمین تشکیل می‌کند، به گفتن مثال در کلانشهر اراک سالانه ۱۶میلیون تن مازوت برای تشکیل برق مصرف می‌شود که مشکلاتی را برای زندگی و حیات مردم این استان و دیگر استان‌ها به خصوص تهران و البرز به وجود اورده است.

وی با اصرار بر این که رئیس جمهور دستور داد برای تامین سلامت مردم منفعت گیری از مازوت در نیروگاه‌ها ممنوع شود افزود: یقیناً متوقف شدن مصرف مازوت در نیروگاه‌ها امکان پذیر تبدیل افت تشکیل برق در شبکه توزیع و در نهایت خاموشی شود، اما چاره‌ای نداریم، چون نمی‌توانیم ناظر مرگ مردم بر تاثییر آلودگی باشیم، از مردم می‌خواهیم در مصرف برق صرفه‌جویی و در راستای سلامت دیگران در مدیریت برق دولت را همراهی کنند.

این عمل در همه دولت‌ها بی سابقه می بود، چون خاموشی مشکلاتی را برای مردم و صنایع به همراه خواهد داشت، اما دولت تصمیم گرفت که سلامت مردم در برتری باشد از این رو دستور توقف مازوت سوزی در نیروگاه‌ها صادر شد.

مازوت و ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی
مازوت به علت دارا بودن ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی، می‌تواند عوارض جدی بر سلامتی انسان از جمله بیماری‌های تنفسی و قلبی، التهابات و حتی سرطان تشکیل کند. در هوای آلوده به مازوت، مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها همانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، آجیل‌ها و دانه‌ها، ماهی‌های غنی از امگا ۳ و چای سبز می‌تواند به مقابله با رادیکال‌های آزاد ناشی از آلودگی و تحکیم سیستم ایمنی پشتیبانی کند. این چنین، نوشیدن آب زیاد و منفعت گیری از فیلتر‌های هوا در داخل منازل پیشنهاد می‌شود.

علی ابراهیمی نیز نماینده مردم شازند درمجلس دهم شورای اسلامی‌ هم درمورد عمل دولت در متوقف کردن مازوت سوزی در پالایشگاه‌ها او گفت: این عمل دولت در راستای نگه داری سلامت مردم ساکن در حاشیه نیروگاه‌ها است که ازنظرمن عمل ستودنی و زیاد الزامی به نظر می‌آید و ما این عمل را می‌پسندیم. یقیناً دولت چهاردهم باید به قدم‌های بلندی در پیشگیری از آلودگی ناشی از صنایع برود و به روش زیرساختی و زیربنایی عمل درست را انجام دهد این در حالی است که نباید شرایط سرزمین از حالت مطلوب واستاندارد خارج شود، چون برای پیشگیری باید خاموشی‌های دوره‌ای خبر رسانی شود.

وی در خصوص منفعت گیری از انرژی تجدید پذیرادامه داد: منطقه وسیعی از سرزمین ما در معرض تابش آفتاب است و در زیاد از نقاط تابش افتاب زیادتری داریم و جزء مناطق خشک و نیمه خشک هستیم که باید از این ظرفیت منفعت گیری شود یقیناً درست است که در تامین منبع های آبی در سرزمین محدودیت داریم ولی از نظر تابش خورشیدی دارای مزیت هستیم و شرایط به طوری است که این آمادگی وجود داردتا از انرژی خورشیدی منفعت گیری شود.

انتهای مطلب