هواپیماهای هشدار و کنترل زودهنگام هوابرد (AEW&C)، برخی از گرانقیمت ترین و با قیمت ترین هواپیماها در موجودی هر نیروی هوایی می باشند (به آنها سیستم های هشدار و کنترل هوابرد یا آواکس نیز می گویند). در حالی که آنها از دشمن جاسوسی می کنند، برخلاف هواپیماهای جاسوسی واقعی، قرار نیست دیده نشوند. این هواپیماها دارای رادارهای قوی هوابرد برای شناسایی کشتی ها، هواپیماهای دیگر، موشک ها و دیگر اهداف و تهدیدات در فواصل دور می باشند. در بین کاربردهای دیگر، این هواپیماها می توانند قابلیت های جت های جنگنده را به مقدار قابل توجهی افزایش دهند. در ادامه این نوشته شما را با ۵ فروند از بهترین هواپیماهای آواکس آشنا می کنیم.

۱- E-3 Sentry

بوئینگ E-3 Sentry یکی از نمادین ترین هواپیماهای AEW&C در جهان است. این هواپیما یکی از مهم ترین هواپیماهای آواکس است که توسط نیروی هوایی ایالات متحده اداره می شود و به علت گنبد بزرگ راداری چرخانش به شدت قابل تشخیص است. E-3 Sentry یک هواپیمای تجاری بوئینگ ۷۰۷-۳۲۰ اصلاح شده با گنبد رادار چرخان است. تحرک این سیستم به Sentry این امکان را می دهد که شانس بیشتری برای زنده ماندن در جنگ نسبت به یک سیستم راداری ثابت و زمینی داشته باشد (به علاوه می تواند زیاد زیاد تر و بهتر ببیند). E-3 می‌تواند نزدیک به ۸ ساعت بدون سوخت‌گیری مجدد، در طی یک ماموریت پرواز کند و با سوخت‌گیری در هوا، زمان بیشتری در حالت انجام ماموریت فعال باقی بماند. E-3 Sentry از سال ۱۹۷۷ به طور مداوم به نیروی هوایی ایالات متحده خدمت می کند.

۲- Beriev A-50

هواپیمای Beriev A-50U نوع ارتقا یافته هواپیمای آواکس Beriev A-50U متعلق به دوران شوروی (نام رمز ناتو Mainstay) است. این سیستم بر پایه هواپیمای ترابری Ilyushin Il-76 ساخته شده است. این هواپیما برای اولین بار در سال ۱۹۷۸ پرواز کرد و فکر می شود که روسیه کمتر از ۱۰ فروند از نسخه های استاندارد ارتقا یافته A-50U را قبل از دعوا گسترده به اوکراین در سال ۲۰۲۲ در حالت عملیاتی در اختیار داشته است. در سال جاری میلادی دو فروند از هواپیماهای A-50U روسیه ساقط شده اند و امکان پذیر تعداد بیشتری نیز روی زمین صدمه دیده یا منهدم شده باشند. این هواپیماها زیاد کمیاب و گرانقیمت می باشند و نابود شدن ان ها ضربه دردناکی برای روسیه بوده است. روسیه این چنین در حال گسترش جانشین A-50U به نام Beriev A-100 (بر پایه هواپیمای ترابری Il-76MD-90A) است.

۳- Boeing RC-135 River Joint

بوئینگ RC-135 River Joint خانواده ای از هواپیماهای شناسایی است که در اختیار نیروی هوایی ایالات متحده و نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا قرار دارند. این یک هواپیمای نظارت الکترونیکی اختصاصی است و در همه درگیری ها در مأموریت های استراتژیک و تاکتیکی منفعت گیری می شود. حسگرهای آن به گونه ای طراحی شده اند که انتشارات الکترونیکی از سیستم های ارتباطی، رادار و دیگر سیستم ها را جذب کنند. انگلیسی ها به طور گسترده از هواپیمایRiver Joint خود برای نظارت بر جنگ در اوکراین منفعت گیری می کنند. این نوشته تقریباً تبدیل رویارویی با روس‌ها شد، وقتی که یک خلبان جنگنده روسی سوخو ۲۷ ، بریتانیا در حریم هوایی بین‌المللی بر فراز دریای سیاه، دو موشک به سمت هواپیمای River Joint شلیک کرد. یکی از موشک ها دچار نقص شد و فرد دیگر به علت نامعلوم فرد دیگر به هواپیما اصابت نکرد.

۴- E-2D Advanced Hawkeye

نیروی دریایی ایالات متحده به گمان زیادً دومین نیروی هوایی قوی در جهان است، به این علت این نیرو نیز به هواپیماهای آواکس نیاز دارد. با این حال، به هواپیماهای کوچکتری نیاز دارد که بتوانند از روی ناوهای هواپیمابرش ماموریت انجام دهد. E-2D Advanced Hawkeye این نیاز را برای سالهای متمادی برآورده کرده است – که یک هواپیمای تاکتیکی هشدار اولیه هوابرد است. E-2D Advanced Hawkeye بر پایه یک هواپیمای قدیمی دو توربوپراپ ساخته شده است که برای اولین بار در اواخر دهه ۱۹۵۰ ساخته شد. برای چندین دهه، Hawkeye نقش مهمی در دور نگه داشتن نیروی دریایی از خطر و پیشبرد مجموعه کاملی از ماموریت ها ایفا کرده است. نورثروپ گرومن مدعی است که این هواپیما “داده های حیاتی و قابل اجرا را به نیروهای مشترک و اولین جواب دهندگان اراعه می دهد.”

۵- Boeing E-7 Wedgetail

بوئینگ E-7 Wedgetail به گفتن جایگزینی برای Boeing E-3 Sentry قدیمی انتخاب شده است. این هواپیما بر پایه نسل بعدی بوئینگ ۷۳۷ ساخته شده است و برخلاف گنبد چرخان نمادین که در Sentry دیده می شود، دارای یک آنتن رادار آرایه ای اسکن شده الکترونیکی فعال است. E-7 Wedgetail برای نیروی هوایی سلطنتی استرالیا طراحی شده می بود، اما نیروی هوایی ایالات متحده نیز بعداً خبرداد که آن را خریداری خواهد کرد. این هواپیمای این مزیت را دارد که یک محصول آماده است که به نیروی هوایی ایالات متحده اجازه می‌دهد آن را در سال ۲۰۲۷ دریافت کند. این بدان معناست که نیروی هوایی می‌تواند یقین باشد که آن را با بودجه ای مقرون به صرفه دریافت می‌کند، که تنها گزینه حاضر می بود، یک راه حل آماده، گسترش یافته، در جنگ اثبات شده و مقرون به صرفه برای جایگزینی سریع Sentry. دیگر کشورها از جمله ترکیه، کره جنوبی و بریتانیا نیز برنامه‌های خود را برای خرید این هواپیمای تازه آواکس اظهار کرده‌اند.