روسیه از دیرباز برای جت های جنگنده اش که زیاد تر زمخت و ارزان تر از همتایان غربی خود دیده می شدند، مورد دقت بوده است. روسیه صنعت هوانوردی نظامی بزرگی را از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده و سپس از فروپاشی شوروی نیز هم چنان یکی از دو صادرکننده مهم جت های جنگنده بوده است. جت جنگنده پیشرو روسیه، خانواده Sukhoi Su-27 Flanker (شامل نسخه های سوخو-۳۰، سو-۳۴ و سو-۳۵) است. در حالی که تحریم ها نقش بزرگی در افت تشکیل هواپیماهای روسیه ایفا کرده است، اما این تحریم ها تنها بخشی از داستان سقوط صادرات جت های جنگنده روسیه است.

یک طوفان کامل

در سال‌های تازه، صادرات جت روسیه افت یافته است. در حالی که جنگ در اوکراین و تحریم های غرب بدون شک اوضاع را در این عرصه برای روسیه بدتر کرد، اما همه چیز قبل از سال ۲۰۲۲ اغاز شد.

در چند سال تازه تقریباً هیچ خواست جت جنگنده جدیدی برای جت های جنگنده روسی وجود نداشته است. بر روی کاغذ، برخی از کشورها همانند هند جت های روسی خریداری کرده اند. با این حال، اگر مقداری عمیق تر نگاه کنید فهمید خواهید شد که این هواپیماهای روسی تحت لیسانس تشکیل شده بودند که در هند و بر پایه قراردادی قدیمی ساخته شدند. میانمار در سال ۲۰۲۳ چند فروند Su-30 دریافت کرد، اما اینها نیز تحقق یک خواست قدیمی متعلق به سال ۲۰۱۸ می بود. برخی کشورها نیز در چند سال قبل سفارشات خود را برای جت های روسی لغو کرده اند.

روسیه در عرصه صادرات جت های جنگنده خود با یک طوفان کامل روبرو است. برخی از این عوامل عبارت هستند از:

• تحریم های پیش از سال ۲۰۲۲ به رهبری ایالات متحده بر صادرات دفاعی روسیه
• تحریم های غرب بعد از دعوا به اوکراین در سال ۲۰۲۲
• بلوغ جت های جنگنده بومی در چین و هند
• صدمه بالقوه به شهرت جنگنده های روسی ناشی از کارکرد ضعیف در اوکراین
• عدم وجود جنگنده های نسل تازه
• روسیه به گمان زیادً نیازهای تولیدی خود در زمان جنگ را در برتری قرار می دهد

روسیه برای سال ها توانست هواپیمای Su-27 Flanker را ارتقا دهد و آن را به گفتن جایگزینی برای هواپیماهای غربی (همانند F-16) معارفه کند. با این حال، یک هواپیما را فقط می توان چندین بار قبل از از دست دادن جذابیتش ارتقا داد. در طی این زمان، ایالات متحده جنگنده کاملاً تازه نسل پنجم F-35 را برای صادرات گسترش داد (و این چنین F-16 محبوب را نیز ارتقا داد). روسیه از این نوشته آگاه است و تلاش در گسترش هواپیماهای جانشین دارد. با این حال، Su-57 Felon در بهترین حالت هواپیمایی مبهم است (و هند از پروژه مشترک آن منصرف شد)، در حالی که Su-75 ‘Checkmate’ زیاد تر به گفتن یک ترفند برای بازاریابی برداشت می شود تا یک جت واقعی در حال گسترش. برخی ادعاها در رابطه جت جنگنده تازه روسیه از پروژه نسل ششم MiG-41 می گویند، گمانه زنی هایی که داخل دنیای فانتزی شده اند.

از دست دادن دو بازار بزرگ

از نظر تاریخی، چین و هند واردکنندگان بزرگ جت های جنگنده روسیه بوده اند. اما اکنون این کشورها جنگنده های خود را گسترش داده یا به جستوجو تنوع بخشیدن ناوگان هوایی خود می باشند. به گفتن مثال، چینی ها اکنون در حال ساخت جنگنده J-20 Mighty Dragon می باشند (که از جت های روسی پیشرفته تر است). هند صنعت هوافضای خود را دارد و در حال خرید رافال فرانسوی است. فرانسه یکی از کشورهایی است که خواست‌هایی را از کشورهایی دریافت می‌کند که به‌طور سنتی جت‌های روسی را خریداری می کردند (فرانسه با دریافت این خواست‌ها، اکنون تشکیل جت جنگنده رافال خود را افزایش داده است).

در بدتر شدن اوضاع برای روسیه، چین و هند در تلاش می باشند تا اتکای خود را به موتورهای جت روسی افت دهند. به نظر می رسد چینی ها اکنون موتور بومی خود را برای J-20 ساخته اند (موتورهای Emei Woshan-15 (涡扇-۱۵ یا WS-15) ساخت کمپانی Xi’an) در حالی که هند به تلاش طویل خود برای ساخت موتور هواپیمای بومی ادامه می دهد. اگر این روال ادامه یابد (و هواپیماهای چین سریعتر از روسیه به گسترش خود ادامه دهند)، از دست دادن چین به گفتن یک مقصد صادراتی می تواند دائمی شود. هند نیز امکان پذیر به طور دائمی از خرید جت های روسی عقب نشینی کند (اگرچه تا این مدت در حال ساخت سوخوی Su-30MKI تحت لیسانس در خاک خود است).

تحریم روی تحریم

وبلاگ دیفنس بلاگ مدعی شده است که «به حرف های افراد مطلع از ماجرا، دولت‌های مصر، الجزایر و اندونزی خرید بالقوه جنگنده‌های مدرن سوخو سو-۳۵ روسیه را در بحبوحه تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه، مقصد قرار دادن صنعت نفت، دفاع، کالاهای دو منظوره و فناوری‌های حساس آن رد کرده اند». با این حال، آنچه قابل دقت است این است که این مقاله در ژانویه ۲۰۲۲ – یک ماه قبل از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین و تحریم های مرتبط با آن – نوشته شده است. ایالات متحده سال ها (با پیروزی) برای تحریم صادرات تسلیحات روسیه و منصرف کردن کشورهای ثالث از خرید جت های روسی (و دیگر تجهیزات) تلاش کرده است.

مصر چند سال پیش قرارداد خرید ۳۰ جنگنده روسی سوخو-۳۵ را متوقف کرد. اکنون ایران در حال مذاکره برای خرید جنگنده هایی از روسیه است که برای مصر در نظر گرفته شده می بود. این کار ایران را احتمالا به تنها کشوری در جهان (خارج از حوزه نفوذ روسیه، همانند قزاقستان و بلاروس) تبدیل می کند که به جستوجو خرید تازه جت های جنگنده روسی است. ایران نیز یک مورد خاص است چون اکنون به شدت مورد تحریم قرار دارد و عملاً گزینه فرد دیگر برای خرید یک جت جنگنده مدرن ندارد. حالت الجزایر در خرید جت های روسی مقداری مبهم است.

هنگامی سخن بگویید از دفاع می شود، خطر زیاد بالا است. کشورهایی که امروز به روسیه خواست تسلیحات نظامی خواهند داد می‌دانند که در معرض تحریم‌های غرب قرار می‌گیرند، علاوه بر این که جت‌هایی که دریافت می‌کنند به گمان زیادً مملو از قطعات غربی تحریم شده خواهند می بود (کاملاً شناخته شده است که روسیه خانواده سوخو سو خود را با فناوری ایالات متحده فعال نگه داشته است).

در شرایطی که روسیه در جنگ با اوکراین به سر می برد، اشکار نیست که این سرزمین چه وقتی می تواند خواست های احتمالی دریافتی را تحویل دهد یا آیا اصلاً توان تحویل خواست های احتمالی را دارد یا خیر. به گزارش نشنال اینترست، روسیه اظهار کرده است که تحویل سامانه های S-400 SAM به هند را به تعویق می اندازد. روسیه به گمان زیادً نیازهای خود در زمان جنگ را در برتری قرار می دهد، به این علت هر اس-۴۰۰ ساخته شده برای هند امکان پذیر توسط روسیه منفعت گیری شود که بیشتر از پیش روسیه را به گفتن یک شریک دفاعی ناجذاب از چشم شرکایش خواهد انداخت.