«تاردیگرید» (Tardegrade) جانور میکروسکوپی و هشت‌پایی است که همانند کرم ابریشم به‌نظر می‌رسد و چنان مقاوم است که حتی بعد از نابودی زمین نیز می‌تواند زنده بماند و بدون نیاز به جفت تشکیل همانند کند. در این مقاله با تاردیگرِید زیاد تر آشنا می‌شویم.

تاردیگرید و ویژگی‌های ظاهری

تاردیگرِیدها در سال ۱۷۷۳ توسط جانورشناس آلمانی به نام «Johann August Ephraim Goeze» کشف شدند و «خرس آبی کوچک» نام گرفتند.

این حیوان بدنی همانند به سیب‌زمینی دارد و پاهای مختصر و پهن آن جهت می‌شود با حالتی زمخت حرکت کند. به علت این ویژگی‌های ظاهری، برخی این حیوان را «خرس آبی» یا «خوک خزه» می‌نامند. تاردیگریدها از معدود حیواناتی می باشند که به فضا رفته‌اند. گونه‌های تاردیگرید حتی می‌توانند در یک اتفاق آخرالزمانی زنده بمانند.

خرس‌ آبی چنان کوچک است که تنها زیر یک میکروسکوپ آشکار می‌شود. ابعاد آن‌ نزدیک به نیم میلی‌متر است؛ یقیناً برخی از تاردیگریدها تا ۱.۵ میلی‌متر نیز رشد می‌کنند. طول عمر این حیوان در شرایط مطلوب چند هفته تا چند ماه است. این جانور همه‌چیزخوار، نام خود را از کلمه «تاردیگرادوم» به معنی «کند رونده» می‌گیرد.

دانشمندان تا بحال نزدیک به ۱۳۰۰ گونه تاردیگرید در سراسر دنیا کشف کرده‌اند؛ اما برخی از آن‌ها گمان می‌برند که حداقل ۱۰,۰۰۰ گونه دیگر از این جانور در دنیا وجود دارد. برخی از این گونه‌ها چشم دارند، اما به گمان زیادً نمی توانند رنگ‌ها را تشخیص دهند.

دلنشین است بدانید تاردیگریدها از نزدیک به ۶۰۰ میلیون سال پیش روی زمین وجود داشته‌اند؛ یعنی ۴۰۰ میلیون سال قبل از دایناسورها. این جانوران تشکیل همانند منحصربه‌‌فردی دارند. برخی از آن‌ها بدون نیاز به جفت‌گیری تشکیل همانند می‌کنند. برخی دیگر برای تخم‌گذاری نیاز به جفت‌گیری دارند. نزدیک به ۴۰ تا ۹۰ روز طول می‌کشد تا تخم‌ها تبدیل به نوزاد شوند.

خرس‌های آبی به یک لایه نازک آب در اطراف خود احتیاج دارند تا بدن‌هایشان خشک نشود. به این علت، خزه‌های آب شیرین و گل‌سنگ‌ها زیستگاه مطلوب آن‌ها است. اما این جانور را می‌توان در همه محیط‌ها اشکار کرد؛ از اعماق دریا تا تلماسه‌ها.

تاردیگریدها زیاد نرم و ژله‌ای به‌نظر می‌رسند، اما یک پوسته سخت شبیه حشراتی نظیر ملخ‌ها و مانتیس‌ها دارند. درواقع خرس‌های آبی خویشاوند این حشرات می باشند و همانند آن‌ها برای رشد پوست‌اندازی می‌کنند. هرکدام از پاهای یک تاردیگرید چهار تا شش پنجه دارد که پشتیبانی می‌کند به گیاهان بچسبد. این جانور یک دهان زیاد کارآمد دارد که به وسیله آن مواد مغذی را از گیاهان و میکروارگانیسم‌ها می‌مکد.

قدمت تاردیگریدها

تاردیگریدها به یک دسته از جانوران به‌نام «شدیددوستان» یا «اکسریموفیل‌ها» (Extremophiles) تعلق دارند. جانوران شدیددوست می‌توانند در محیط‌هایی که برای تعداد بسیاری از جانوران دیگر کشنده است، زندگی کنند.

برای مثال، یک تاردیگرید می‌تواند تا۳۰ سال بدون غذا یا آب زنده بماند. این زمان برای برخی گونه‌های تاردیگرید به یک قرن نیز می‌رسد! این حیوان ریز می‌تواند در دماهای نزدیک به صفر مطلق، در دمای بالاتر از نقطه جوش آب، در سختی شش برابر عمیق‌ترین نواحی دریاها و حتی در خلأ فضا نیز زنده بماند.

بخشی از این سرسختی تاردیگریدها به‌علت وجود یک پروتئین به نام Dsup است. Dsup مخفف «Damage Supressor» یا «سرکوب‌کننده صدمه» است. این پروتئین از DNA دربرابر چیزهایی همانند تابش‌های یونیزه‌ که در همه محیط‌های زمین وجود دارد حفاظت می‌کند.

یکی دیگر از عوامل سرسختی تاردیگرید، «نهان زیستی» (Cryptobiosis) است. در این حالت، حیوان تقریباً همه آب را از بدن خود خارج می‌کند، پاها و اندام‌هایش را جمع می‌کند، به یک توپ کوچک تبدیل می‌شود و به خواب می‌رود. نهان زیستی در تاثییر قرارگرفتن تاردیگرید در یک محیط خشک فعال می‌شود و حیوان در این حالت ساعت زیستی خود را متوقف می‌کند. بعد سوخت‌وسازش متوقف می‌شود و به‌نظر می‌رسد که مرده است. اما درحقیقت، حیوان در انتظار فرارسیدن شرایط مطلوب است.

این جانوران سرسخت به فضا رفته‌اند

مقاومت و سرسختی تاردیگرِیدها جهت شده تا به گزینه‌ای دلنشین برای مطالعه و کشف اطلاعات زیاد تر راجع به فرآیندهای بقا تبدیل شوند. ازآنجا که بشر تلاش می‌کند تا برای ادامه حیات به سیارات دیگر پا بگذارد، آزمایشات بسیاری انجام داده که در آن تاردیگرِیدها به فضا فرستاده شده‌اند تا مقدار و نحوه مقاومت آن‌ها سنجیده شود.

تلاش برای بازدید بقای خرس‌های آبی در سیارات دیگر از با اهمیت ترین اهداف این آزمایشات است. گونه‌های جانوری بسیاری روی زمین وجود دارند که در برابر نابودی مقاوم می باشند اما تعداد زیاد اندکی از آن‌ها می‌توانند در اتمسفر سیارات دیگر زنده بمانند.

در سال ۲۰۰۷، گروهی از پژوهشگران اروپایی تعدادی تاردیگرید را به فضا فرستادند تا روی بدنه یک راکت «FOTON-M3» به زمان ۱۰ روز در مدار زمین باقی بمانند. هنگامی خرس‌های آبی به زمین بازگشتند، پژوهشگران دریافتند که ۶۸ درصد از آن‌ها در طول این مأموریت زجرآور زنده مانده بودند. در نظر داشته باشید که در فضا اکسیژن وجود ندارد و جانوران در معرض تابش‌های کشنده و خطرناک بودند.

توانایی تاردیگریدها برای بقا در فضا منحصر به آن‌ها است. اما دانشمندان می‌گویند هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم آن‌ها به‌طور خاص برای این منظور تکامل یافته‌اند. برخی نیز به نادرست ادعا می‌کنند که این حیوانات منشأ فرازمینی دارند.

درحقیقت، توانایی شگفت انگیز تاردیگریدها برای زنده‌ماندن در فضا نتیجه عکس العمل آن‌ها به یکی از مشکلات کشنده و متداول روی زمین است؛ یعنی مشکل افتآب. تاردیگریدها می‌توانند در خشک‌ترین نقاط بیابان‌های زمین که دهه‌ها در آن‌ها باران نباریده است، زنده بمانند.

نتایج مأموریت FOTON-M3 نشان داد که تاردیگریدها می‌توانند در خلأ نیز زنده بمانند، اما عواملی نظیر تابش‌های فرابنفش خورشیدی، تابش‌های یونیزه‌ خورشید و تابش‌های کیهانی می‌تواند برخی گونه‌های آن‌ها را تا مرز نابودی ببرد.

یکی دیگر از آزمایش‌های خرس‌های آبی در فضا، آزمایش «TARDIKISS» می بود که در آخرین پرواز شاتل فضایی تلاش (مأموریت STS-134) به‌ زمان ۱۶ روز در فضا انجام شد. مقصد از این مأموریت بازدید عواملی نظیر طول عمر، رشد و تشکیل همانند تاردیگریدها، و مکانیسم‌های تعمیر صدمه‌های DNA می بود.

تعداد بسیاری از این آزمایش‌ها که در دسته آزمایش‌های اخترزیست‌شناسی قرار می‌گیرند، به‌منظور کشف مکانیسم‌های بقای تاردیگریدها انجام خواهد شد. از آن‌جا که اطلاعات ما از این مکانیسم‌ها کم می باشند، تحقیقات متنوعی را می‌توان روی این حیوانات در فضا انجام داد.

به‌نظر می‌رسد مریخ یکی از مقاصد دلنشین برای آزمایش این حیوانات است. می‌دانیم خاک این سیاره حاوی آب است و دمای برخی از نقاط آن در تابستان به ۲۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. این شرایط برای خرس‌های آبی و تعداد بسیاری از ارگانیسم‌هایی که از آن‌ها تغذیه می‌کنند مناسب است. اما این چنین آب‌وهوایی موقتی است و بعد از آن شرایطی زیاد نامطلوب فرامی‌رسد. به همین علت، مطالعه تاردیگریدها که می‌توانند داخل حالت «نهان‌ زیستی» شوند یک نوشته دلنشین است.