نزدیک به دو دهه پیش، ایران تنها سرزمین منطقه خاورمیانه می بود که صنعت خودروسازی داشت. صنعت خودروسازی ایران مایه مباهات دولت‌های گوناگون می بود و مدام به‌گفتن نشانه استقلال شناخته می‌شد. بااین‌حال، شرایط بازار ماشین در منطقه تحول کرده است و اکنون کشورهایی همچون ترکیه و مراکش، دست بالا را در منطقه خاورمیانه و آفریقا اشکار کرده‌اند.

در سال ۲۰۲۳، صنعت خودروسازی ایران موفق شد رتبه شانزدهم دنیا را در تشکیل ماشین به‌دست آورد. این آمار مجموع تشکیل انواع وسایل نقلیه شامل خودروهای سواری، خودروهای تجاری سبک، مینی‌بوس، کامیون و اتوبوس است. بااین‌حال ایران رتبه نخست خاورمیانه در خودروسازی نیست؛ این رتبه با تشکیل یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه ماشین در سال، به صنعت ماشین ترکیه تعلق اشکار کرده است.

صنعت خودروسازی ایران، بازنده در تشکیل و صادرات

ترک‌ها طی دهه‌های تازه، به هاب منطقه‌ای خودروسازی تبدیل شده‌اند. تعداد بسیاری از برندهای معتبر خودروسازی جهان همچون فورد، رنو و هیوندای در ترکیه خطوط تشکیل مختلفی را راه‌اندازی کرده‌اند. ترک‌ها به‌لطف همکاری نزدیک با خودروسازان بزرگ جهانی، موفق شدند برند جدا گانه خودروسازی خود را با نام TOGG‌ راه‌اندازی کنند.

صنعت خودروسازی ترکیه تنها درزمینه مونتاژ و تشکیل موفق عمل نمی‌کند، بلکه در قسمت صادرات نیز فعال است. مقدار صادرات صنعت خودروسازی ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود. حتی طی دوره قبلی واردات ماشین به ایران، برخی نسخه‌های رنو مونتاژشده در ترکیه به بازار ایران رسیدند!

این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که ایران‌ماشین و سایپا بازارهای صادراتی خود را از دست داده‌اند و حتی موفق نشده‌اند به بازار بسته و محدود روسیه نیز داخل شوند. یک دهه تحریم در دو مقطع وقتی متفاوت به‌ همراه تصمیمات نادرست مدیران ارشد، علتشده است تا صنعت خودروسازی ایران جایگاه خود را در قسمت‌های گوناگون از دست بدهد.

ایران اکنون نه بیشترین تعداد ماشین در منطقه را تشکیل می‌کند و نه می‌تواند در او گفت و گو صادرات موفق عمل کند. این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که عربستان سعودی نیز اخیراً فعالیت‌های خود را درزمینه خودروسازی اغاز کرده است. با ادامه روال جاری در خودروسازی سرزمین، روزبه‌روز نقش خودروسازان ایرانی در منطقه کمرنگ‌تر خواهد شد.