در اغاز ورود به سال تازه و تعطیلات نوروز ۱۴۰۳، بار دیگر حالت سیستم حمل‌ونقل عمومی سرزمین و نحوه توزیع بلیت سفرهای نوروزی مورد دقت قرار گرفته است. فرسودگی سیستم حمل‌ونقل در قسمت‌های جاده‌ای، ریلی و هوایی علتشده است تا یک بازار سیاه بلیط شکل بگیرد؛ مشکلی که در سال‌های قبل نیز ناظر آن بوده‌ایم.

تعداد اندک بلیت سفرهای نوروزی و مسافرانی زیاد

به‌گفتن مثال هفته قبل راه‌آهن از اراعه بلیت‌های نوروزی خبر داد. بااین‌حال تنها طی یک ساعت، بلیت‌ها نایاب شدند و از دسترس متقاضیان دور ماندند. فروش بلیت سفرهای نوروزی در قسمت حمل‌و‌نقل جاده‌ای (تعاونی‌های اتوبوس‌رانی) و هوایی (ایرلاین‌ها) تا این مدت اغاز نشده است، اما به نظر نمی‌رسد حالت اراعه این بلیت‌ها تفاوتی با اراعه بلیت قطار داشته باشد.

یقیناً افزایش حجم مسافران در ایام نزدیک به سال تازه، نوشته جدیدی نیست و حتی مسئولان امر نیز از این اتفاقات آگاهی دارند. «سید میعاد صالحی»، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه‌آهن، از عبور تعداد سالانه مسافران ریلی از مرز ۳۰ میلیون خبر داده است. بااین‌حال تلاش خاصی برای افزایش واگن‌ها و لوکوموتیو‌ها، اتوبوس‌ها و هواپیما‌ها در اغاز نوروز هر سال صورت نمی‌گیرد. نتیجه این نوشته افزایش دیدنی قیمت بلیت سفرهای نوروزی برای مصرف‌کننده نهایی است.

همانند قسمت حمل‌ونقل جاده‌ای که ناظر افت ۵۵ درصدی اتوبوس‌های فعال بودیم، در قسمت ناوگان ریلی نیز این چنین موضوعی رخ داده است. مدیرعامل راه‌آهن از زیان‌دهی قسمت مسافربری شبکه ریلی می‌گوید. به حرف های او، تعداد واگن‌های مسافربری طی ۱۴ سال تازه از دو هزار به هزار واگن افت اشکار کرده است. ابراز شکاف بین قیمت واقعی بلیط قطار و قیمت اعلامی، علت مهم در زیان‌ده بودن ناوگان مسافربری گفتن شده است. بااین‌حال به نظر می‌رسد علت مهم زیان‌دهی این حوزه عدم وجود اندوخته‌گذاران داخلی و خارجی است. با دقت به روندی که طی ۱۴ سال قبل ناظر آن بوده‌ایم، به نظر می‌رسد در آینده روال فرسایش ناوگان ریلی ادامه خواهد داشت.

فروش بلیط‌ها با شرایطی خاص

«داریوش باقر جوان»، معاون مسافری سازمان راهداری، در گفتگو با روزنامه ایران، از فروش بلیط اتوبوس در ایام نوروز با قیمت مصوب خبر داد. به حرف های او این قیمت را ستاد تنظیم بازار تعیین می‌کند و تا بحال هیچ مجوزی برای افزایش قیمت بلیط از سوی این ستاد صادر نشده است. یقیناً او به تقاضای شرکت‌های اتوبوسرانی برای افزایش قیمت بلیط اذعان کرد. بر پایه گزارش‌های کاربران و بازدید‌های میدانی از ترمینال‌های مسافربری، قیمت بلیط اتوبوس طی پاییز و زمستان قبل حداقل دوبار افزایش را توانایی کرده است. به این علت دور از انتظار نیست که در ایام نوروز نیز ناظر افزایش قیمت بلیط اتوبوس باشیم.

بر پایه حرف های‌های باقرجوان، ۷۵۰۰ دستگاه اتوبوس فعال در ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای به اراعه خدمت در ایام نوروز خواهند پرداخت. ۴۰۰۰ دستگاه اتوبوس دیگر نیز برای حمل‌ونقل مسافر در مسافت‌های نزدیک در نظر گرفته شده است. بااین‌حال هم چنان فاصله معناداری با آمار یک ناوگان ایده‌آل داریم. ناوگان مسافربری ایران تنها در سال ۱۳۹۸ و پیش از وقوع پاندمی کرونا، نزدیک به ۱۶ هزار اتوبوس فعال داشت.

در نظر دیگر «سید کمال هادیان‌فر»، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی از طرحی برای توزیع عادلانه بلیط سخن او گفت. به گفتن او، همه بلیت‌ها نباید در یک روز خاص اراعه شوند. نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ درصد بلیت‌ها قبل از ۴۸ یا ۲۴ ساعت هر روز اراعه خواهد شد تا آخرین روز ایام مطرح نوروزی بلیت وجود داشته ‌باشد. ۶۰ تا ۷۰ درصد بلیت‌ها نیز باید به‌صورت رفت و برگشت به فروش برسد. زمان فروش بلیت‌های نوروزی در قسمت‌های هوایی و جاده‌ای، بیستم اسفند اظهار شده است. بدیهی است که افزایش زمان فروش بلیت، دسترسی مردم برای خرید را افزایش می‌دهد.