او گفت و گو درمورد شبِ یلدای جنجالی در شبِ داغ «جام جم»/ از ماجرای دوربرگردانِ تلویزیون تا حذف شدن یا نشدنِ برندها و سلبریتی ها!
به نقل از خبرنگار فرهنگی ، تازه ترین تکه از برنامه «جامجم» یک نوشته روز را انتخاب کرد؛ «یلدای تلویزیون، تحول یا دوربرگردان؟» با وجود مدیر شبکه نسیم و سردبیر فرهیختگان مورد او گفت و گو و بازدید قرار گرفت. او مباحثه با سوال مجری برنامه اغاز شد. در این چند روز یک مسئلهای نقل میبشود که تلویزیون دوربرگردانی را توانایی میکند یا همان او گفت و گو عقبنشینی تلویزیون از ایده تحول که محمد زعیمزاده سردبیر فرهیختگان اینگونه جواب داد.
در یلدای ۱۴۰۲ کاریکاتور تحول را کشیدیم
“رسم خود انتقادی را زیاد به ندرت در کشورمان داریم که خوشبختانه در برنامه «جامجم» وجود دارد و دیدگاههای گوناگون را نقل میکند؛ این جای امیدواری دارد و جزو استثناهای تلویزیون به حساب می اید. به طورکل نقد صداوسیما آنطور که یادم است از دهه هشتاد و قبل از آن از دو خواستگاه روشنفکری و گفتمان انقلاب اسلامی انجام میشد. اتفاقاً قسمت عمدهای از آن خواستگاه گفتمان انقلاب اسلامی از دلِ همین فضای تشکلهای دانشجویی بیرون آمد و اغاز شده می بود. من خودم سال ۱۳۹۰ دیداری خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم؛ در دوره مدیریت آقای ضرغامی می بود. حتی این نقدها را دلسوزان انقلاب زمان آقای علیعسگری هم داشتند که دغدغه تحول در صداوسیما را داشتیم. همه رسانه ملی را ملی میخواستیم و میخواهیم؛ همیشه از مطرح گفتمان تحول خوشحال میشدیم.
اما چرا یلدا مهم است و چرا نوشتیم دوربرگردان تلویزیون؟ آنچیزی که در یلدای ۱۴۰۲ اتفاق افتاد احتمالا بگویید نقد رادیکال؛ مستندات و دلایل داریم که مدیران صداوسیما فکر کنند چه شد؛ در این دو سال به این فکر میکردیم آیا میبشود یک چرخی را از نو اختراع کرد. سپس از دو سال سازمان صداوسیما روی این نقطه است از این نظر گفتیم دوربرگردان! در واقع میتوان او گفت در یلدای ۱۴۰۲ کاریکاتور تحول را کشیدیم.”
تفسیر غلط درمورد تحول صداوسیما/ از یلدای امسال تلویزیون زیاد استقبال شد
سیدمحمدرضا خوشرو مدیر شبکه نسیم و به گفتن رئیس کارگروه سرگرمی تلویزیون در این باره سخن بگویید کرد: “در این چند روز که مطالبی تحت گفتن دوربرگردان و یا عقبگرد نقل میشد زیاد برایم سوال تشکیل کرد این ابهام از کجاست. باورم نمیبشود فردی تصوری از یک برگشت داشته باشد. من مسئولیت کارگروه یلدا را در سال قبل و امسال داشتم این تفاوتی را که شما به آن اشاره میکنید خودمان در نوع برنامهریزیها و موارد دیگر نمیبینیم. فقط تلاش کردیم برای بهتر شدن تلاش کنیم و ذائقه مردم را زیاد تر درنظر گرفتن و این قاعده رسانه است.
هیچ اتفاق خاصی نیفتاده غیر از بهتر شدن برنامه و گسترش مخاطبی که همراه رسانه خواهد شد و مخاطب خودش را زیاد تر در فضای تلویزیون میبیند؛ این نکاتی که شما و دوستان فرهیختگان درمورد تحول مدنظرتان است و نقل میکنید با تحولی که ما به گفتن مدیران تحول میگوییم زیاد متفاوت است. شما طوری وانمود میکنید گویی تحول یک اتفاق عجیبی است؛ در حالیکه تحول مجموعهای از عمل های، راهبردها و سیاستهای سودمند برای تلویزیون، سازمان صداوسیما و فضای رسانهای سرزمین است و این نوع تفسیرهای شما از عقبگرد و معنیِ تحول دیگر رسانهها را متأثر خواهد کرد.
یک هیبتی از تحول را ترسیم کردند و مرتب به آن دعوا میکنند؛ درمورد آن تصمیم میگیرند و قضاوت میکنند سوال ما این است کجای آن مغایرتی با تحول دارند مردم حس بهتری دارند و پیمایشها و نظرسنجیها مشخص می کند مقدار مخاطب یلدای ما امسال زیاد تر شده است. ضمن این که مدیوم تلویزیون به علت استقبال زیاد تر از شبکههای اجتماعی و فضایمجازی و بالا رفتن قوت انتخاب مردم در مصرف رسانه دچار یک افت مخاطب در کل دنیا شده است اما در عین حال در مناسبتهای اختصاصی حتماً افزایش داشتهایم. مخصوصاً یلدای امسال که تلاش بیشتری در رسانهملی کردند.”
افق کردن همه شبکههای تلویزیون علتافقی شدن همه صداوسیما میبشود!
زعیمزاده در ادامه به نوشته دوبرگردان تلویزیون پرداخت و او گفت: “من این تحول را قضاوتی نکردم و حتی نگفتم دوربرگردان اتفاق مثبتی است یا منفی؛ اما آنتن به ما میگوید شما در برنامهریزیتان به آن استانداردهای دورههای قبل برگشتید. نگفتیم خوب است یا بد؛ این که میگویید آمارها رشد اشکار کرده من خوشحالم. دوست داریم آمارها در تلویزیون رو به رشد باشد. اساساً این چنین وضعیتی را حاصل شیب نزولی مخاطب را در سالهای تازه میدانیم. آقای خوشرو به او گفت و گو خوبی ورود کردند ایکاش آمارها را بگویند و این حق مردم است. تلویزیون با مالیات مردم اداره میبشود بدانند چه مقدار مخاطب دارد؛ مورد قیمت است.
من حتی ناموافق آن مدل یلدا نیستم. فقط یک توصیفی کردم به دوره قبل برگشته است. به مدیران ارشد سازمان صداوسیما استناد میکنم که میانها گفتند طبقه متوسط یک چیز برساخته و واقعی نیست. رئیس سازمان صداوسیما درمورد سلبریتی چه دیدگاهی دارند. ایشان در ۱۶ آذر یک سخنرانی داشتند در ابتدای سخن بگوییدهایشان انها گفتند خارج شدن از بندِ سلبریتی هزینه دارد. در ادامه انها گفتند میخواهیم سلبریتی سالم داشته باشیم. من اشارهام به همین تناقضها است. وگرنه دوربرگردان خوب است یا نه و قضاوتی نکردم.
به نظرمن سازمان صداوسیما در حالت تناقض در سیاستگذاری قرار دارد. این تناقضها از کجا میآید؟ یک مدعاهایی داشتیم و یک شعارهایی دادیم؛ مدتی گذشت به دیوار سفت حقیقت خوردیم. آقای خوشرو ما به آمارهایی رسیدیم که بنابر پیمایشهای تلویزیون است. مطابق آمارهای خودتان که قابل استناد و قابل انتشار کردن است، مقدار مخاطب عمومی تلویزیون از آبان ۱۴۰۰ تا آبان ۱۴۰۲، ۲۳ درصد کم شدن کرده است. این کم شدن شما را به یک واقعیتی رسانده است. یا میروال به سمت یک انفعالی یا میروال به سمت رادیکال شدن در ایدهها؛ از دل این تناقض دو رویکرد بیرون آمده؛ یک رویکرد تئوری اقلیت وفادار که بخشی از سازمان به این سمت رفته که آن زمان با خودتان بگویید برای یک طیف خاصی برنامه تشکیل میکنم. همه مخاطبین من باید «پاورقی» ببینند من به این سمت و سوی تشکیل میروم.
یک دوستی از مدیران صداوسیما در همین استودیوی جامجم آمدند و انها گفتند چرا اینها (چهرهها)- رامبد جوان در شبکه نسیم و سروش صحت و امثال اینها- کار نمیکنند چون دیکتاتوری نطقکشی میکند. یقیناً من این سخن را قبول دارم دیکتانتوری تند فضا را سنگین میکنند نمی توانند کار کنند. اما قبول هم کنید ما به این سلبریتی برای مثالً رامبد جوان میگوییم تو به طوری برای همان مخاطبی که من تعیین کردم برنامه بساز و او بلد نیست برای این مخاطب بسازد. من باور دارم هنگامی سیدخندان داریم دیگر خندوانه را سیدخندان نکنیم! تلویزیون باید برای همه باشد، چون با جامعهای متکثر روبروست. شما به رامبد جوان بگویید سیدخندان بساز نمیتواند بسازد.
این مسئلهای که شما درمورد رشد مخاطب نقل میکنید اتفاق مثبتی است. اما این که ایده حکمرانی درستی در او گفت و گو سرگرمی نداریم. دوستانی که تئوری تحول را در این دوره سیاستگذاری کردند آمدند از ابتدا یک دوگانه غلطی را تشکیل کردند؛ ما یک سرگرمی داریم و یک آگاهی؛ برای مثالً در او گفتوگوی تازه یکی از مدیران ارشد صداوسیما با یک نشریه آمده می بود طبقه متوسط یک چیز برخاسته است و فردی میتواند صداوسیما را نقد کند از موضع حزباللهیگری این کار را بکند. اینها همه موید آن او گفت و گو تئوری اقلیت وفادار است. ما میتوانیم شبکه افق داشته باشیم یک شبکه افق ملزوم است اما نه ۲۶ شبکه را افق کنیم که تبدیل افقی شدن مجموعه سازمان صداوسیما میبشود. “
باور دارم مغالطه پهلوان پنبهای در حوزه نقد صداوسیما تشکیل شده است
سیدمحمدرضا خوشرو در ادامه این مسئله را نقل کرد: “حتماً چالش تفاوت و همگرایی سرگرمی و محتوا که چالشی مهمی هم است با راه اندازی اتاق فکرهای متعدد و با منفعت گیری از نخبگان حل خواهد شد. رسانه ماموریت ساخت کارهای دلنشین و در عین حال محتوای خوب را برعهده دارد. من تا این مدت هم فهمید نشدم چه دوربرگردانی در یلدای ۱۴۰۲ اتفاق افتاده؟ به غیر از تلاش برای بهتر شدن برنامهها. اگر فضای سلبریتیزم که اشاره میکنید و در مطالبتان چندین دفعه آمده در کجای سازمان به این مسئله اشاره کردند در حالیکه او گفت و گو در نوع منفعت گیری از چهرهها و سلبریتیها بوده است. چگونگی منفعتمندی از یک حقیقت و حقیقت جدّی در مدیوم تلویزیون مگر از چهره جدا میبشود. تا به حال این چنین حرفی نزدیم که چهرهها حذف شوند و کنار منفعت گیری از ظرفیت چهرههای خودمان و چهرههای تازه هم تشکیل کنیم؛ این الزام است. از طرفی به جای ضریبدادنهای بیمورد از چهرهها در تناسبشان منفعت گیری بشود.
به واژه نطقکشی که زیاد مورد استقبال قرار گرفت، اشاره شد. من باور دارم به نوعی مغالطه پهلوان پنبهای در حوزه نقد صداوسیما تشکیل شده اتفاقاً در دو سال تازه برخی از رسانهها همچون فرهیختگان اهتمام اختصاصیای دارند و حجم قابل توجهی از مطالبشان را به این حوزه تعلق دادهاند. گویی سفارشی در دستور کارشان است به هیبت مجازی از تحول که درست کردهاند بتازند. در حالی که تحول مجموعهای از اتفاقات خوب است و سخنهای دل مردم و فرمانده بالادستی را نقل میکند. سند تحول کنار من است و هیچ بندی از آنها واقعاً بد نیست. شما میگویید ۲۳ درصد که سر اعداد و رقم های او گفت و گو داریم. ما روی افت مخاطب و الزامهایی که بایستی مخاطب افزایش اشکار کند جلسه و اتاق فکر داریم.
او گفت و گو تحول حتماً به سود جامعه و سرزمین است که همین ساخت برنامهای زنده برای نقد صداوسیما خود نشانی از تحول دارد. پیش از این نقدهای صداوسیما را انجام میدادیم مُهر محرمانه بر روی آن میخورد. الان در این دوره به دستور رئیس صداوسیما برنامهای به طور زنده پخش میبشود که در معرض دید همگان قرار میگیرد؛ اینها آن قسمتهای گوناگون تحول است؛ تحول در حوزه سلبریتی، ضریب دادن به هنرمندان و بازیکنان که از جایگاه والایی برخوردارند اما این تشکیل تناسب مورد او گفت و گو جدّی ما است. این که برای قشر فرهیخته و برای تشکیل فرهنگ فرهیختگی تلاش کنیم مورد برتری ما است. مصداق بارز آن ساخت ۲۵۰۰ آیتم و برنامه در جریان نمایشگاه کتاب می بود که این قیمتگذاری به فرهیختگی جامعه را مشخص می کند. واقعاً در این چند روز با مطالبی که درمورد یلدای تلویزیون نوشته شده، متحیر شدم.”
چرا آنقدر سمپراکنی؟
زعیمزاده در این قسمت به فقدان خلاقیت و نوآوری در برنامههای یلدایی تلویزیون اشاره کرد که هیچ ابتکار فرمی تشکیل نشد و چند نفر پشت یک میز به گفتن مجری بودند و یکسری سلبریتی سخن میزدند و اعداد و رقم های خوبی هم بابت حضورشان گرفتند.
خوشرو سخن بگوییدهایش را اینگونه در ادامه گفت: “ما ۵۹ برنامه داشتیم در یلدای امسال نزدیک به ۱۳۵ ساعت برنامه تشکیل شده و ۲۵۱ میهمان به برنامههای گوناگون شبکههای سیما آمدند. یک بخشی را چارچوببندی میکنید و به گمان زیادً سانسور! ما از زمینشناس میهمان داشتیم تا مداح و روحانی، بازیکن فوتبال و بازیگر سینما، تلویزیون، نمایشخانگی و خواننده از پاپ و گروههای سرود و موسیقی اقوام، اساتید دانشگاه، نخبگان و فعالان مجازی که در صحنه زندگی اجتماعی سرزمین نمود داشته در تلویزیون آمدند.ما تلاش داشتیم فضای شاد و با نشاطی را برای مردم تشکیل کنیم مشابه با انواع سلیقهها، اما با پمپاژ انرژی منفی از سوی برخی رسانهها همچون شما روبه رو میبشود.
یک تلاش شگفت و غریب رسانهای میبینم که فهمیدن مردم از تحول و اتفاقات خوبی که در آنتن رقم میخورد این فهمیدن را در ذهن مخاطب و بخشی از جامعه مخدوش کند. این سمپراکنیها نسبت به تحول، حسّ بدی را برای مردم تشکیل میکند. ما به سمت تعاملیتر کردن برنامههای تلویزیون رفتهایم و راهبرد دیگر ما ضمن منفعت گیری از اندوختهها و برندها، معارفه چهرههای تازه است.”
مدیرانی بودند که سلبریتیها را مدیریت میکردند
زعیمزاده این چنین پافشاری کرد: “تحول با هر خوانشی اگر ضد مخاطب بشود تحول نیست. تلویزیون دورههایی داشته؛ در این تلویزیون خودمان این چنین اتفاقی افتاده محل او گفت و گو است. در این تلویزیون که این همه نقد وجود دارد سریال سرزمین کهن که یقیناً در دورههای قبل ساخته شده و الان پخش میبشود کیفیت خوبی دارد و توقع از تلویزیون این است که در این کیفیت کار بسازد. یا برنامه «به افق فلسطین» که زیاد خوب دیده شد
در یک دورهای با اهمیت ترین کارگردانان سینما در تلویزیون ما سریال ساختند یا مدیرانی داشتیم که به راحتی میتوانستند سلبریتیها را مدیریت کنند. یکی از برنامههایی که از شبکه شما حذف شده برنامه مهران مدیری است. آقای مدیری سال ۱۳۸۲ در سالی که مجلس ششمیها تحصن کرده بودند و به سمت اعتصاب غذا رفت. روزنامهای یک خبری انتشار کرد در سرویس بهداشتی، ساندویج میخورند. مدیری توانست با مهران مدیری تعامل کند و او در سریال آن روزهایش – نقطه چین- این آیتم را قرار داد و زیاد دیده هم شد.”
بگویید به عقب برگشتید مردم میپذیرند
او درمورد وجود پسر نوجوان معروف به «واگعیه یا کیکه»؛ او گفت: “به قبلتر برگردیم مخاطب نگاه میکند اینستاگرام فیلتر است و فروش فیلترشکن در این مملکت جرم است. یک نفر به واسطه آن فضای مجازی فیلتر شده، مشهور شده با آوردنِ او به تلویزیون رسمیت میدهیم که کوهی از تناقض را بر سرِ مخاطب آوار میکنید. تحول در حوزههای گوناگون قابل او گفت و گو است و میتوان او گفت و گو کرد. الان او گفت و گو تحول نیست کاری که اتفاق افتاد در سطحی برگشت به آن ایدههای قبلی است. بگوییم آنها خوب می بود و در دورهای تئوری هایی دادیم و برگشت به آن دوران است و مردم میپذیرند. تلویزیون مسیرش باز میبشود. این که میگویید استقبال شده خوشحالم.
در دوره تازه گفتید سرگرمی قضیه و دغدغه ما است و نماد سرگرمی در تلویزیون شبکه خود شما (نسیم) است. وقتی که شما آمدید شبکه نسیم شبکه سوم می بود. در یک دورههایی اول بوده است و الان شبکه دهم است! چرا این طور اتفاق افتاده است برندهایی که خودمان هزینه کردیم و تولیدش کردیم. در شبکه شما یا شبکههای دیگر، سرگرمی داشت و کار میکرد. چرا «عصر تازه» تعطیل است؟ چون یک بخشی به آن فضای دیکتاوری حاکم است برمیگردد که نطق میکشد. یک قسمت دیگر مدیر سازمان ما میگوید با مسئول آن کار سخن بگویید میکند لذتی مخاطب میبرد همانند لذت بردن یک جانور است و سرگرمی نمیخواهیم. طرف چرا باید بسازد. برنامههای مختلفی را به این شکل تعطیل کردیم.
رامبد جوان هفت فصل «خندوانه» ساخته و کمپین کتابخوانی را راه انداخته؛ الان تعطیل است. چرا بخشی سختی است و بخشی خودش نمیخواهد یا این که از او خواسته شده چیز فرد دیگر بسازد. همین همانند به سیدخندان.
سوال خوشرو از زعیمزاده؛ یعنی از آقای جوان خواستند سیدخندان طور بسازد…
چرا فیتیله سرگرمی را در تلویزیون پایین کشیدید؟
زعیمزاده: چیزی همانند به اینها. چرا چیزهایی که خومان تشکیل کردیم نیست. هنگامی فیتیله سرگرمی را پایین میکشیم برنامههایی همچون دورهمی و خندوانه که شبکه نسیم را به جایگاه بالایی در تلویزیون رساند. ما با این کارها صدمه اول را به مستضعفین میزنیم. تیم فکری سازمان که فریاد عدالتخواهی سر خواهند داد؛ هنگامی سرگرمی را تعطیل میکنیم ضربه بزرگ را به کجا میزنیم. زیاد از مردم ما پول ندارند سینما و شهربازی بروند پای تلویزیون مینشستند دورهمی و خندوانه میدیدند و ما آنها را تعطیل کردیم. برندهایی را تشکیل کردیم؛ دوست عزیزی از مسئولین ارشد سازمان صداوسیما در مصاحبهاش به نام «نسیما» اشاره کرد. می انها گفتند برنامه شاخص دوره تحول است و واقعاً دوربین را ببریم بینِ مردم، از ۱۰۰ نفر بپرسیم اسم این برنامه را هم نشنیدهاند.
دورهمی و خندوانه تعطیل نشدهاند
خوشرو در ادامه سخن بگوییدهای خود به نحوه انتخاب میهمانان شبِ یلدای تلویزیون اشاره کرد و او گفت: “یکی از عمل های دوره تحول این است که یک سبد میوهای متنوع و متکثر از همه برنامهها و اقشار را تدارک ببینیم و اصلاً الزام جامعه امروز با این تنوع و سلایق و ذائقهها ما را به این ترکیب میرساند. لذا برنامهریزی و اتاق فکر داریم و رقابتهای بیمبنا و بیعلتشبکهها را زیاد تر ناظر بودیم. جلسات هفتگی داریم و یکی از چالشهایی که زیاد مراقبت کردیم میهمان شبیه و اصطلاحاً تکراری نداشته باشیم. اگر میخواهید خیرخواه تلویزیون باشید و گفتید دلسوزید؛ ما این جنس از نقدها را در متنهای شما نمیبینیم و زیاد تر تخریب است و این که حال مردم را خراب کند. ما مینشینیم برنامهریزی میکند مشابه با سلیقه مردم پیش برویم. شما عامهپسندها را مور د نقد قرار میدهید در صورتیکه ما میهمان نخبه هم داشتیم و شما ندیدید. این رفتارها ضدحال به مردمی است که جستوجو سرگرمیاند.
زعیمزاده کنایهای به خوشرو زد که چرا همه برندهای موفق قبلی را تعطیل کردید و جستوجو اصطلاحاً اختراع چرخ از نو بودید؛ خوشرو اینگونه جواب داد: یک سال قبل خندوانه و دورهمی روی آنتن می بود و تا غدیر سال قبل هم عصرجدید پخش میشد. دو سال از تحول قبل با همان برندهای قبلی بوده و برندهای تازه در کنار آنها رشد کردند. در همان شبکهای که مورد نقد شما است «محفل» و «حسینیه معلی» ساخته شده است. همه اقوام عزاداری خودشان را در این صحنه میبینند. یکی از اتفاقات عامهپسندی و بندهای مهم و راهبردهای سند تحول برگشت به مردم است. برنامه معارفی ساختیم که ۴۰ درصد تماشاگر داشته است در همان شبکهای که سقف مقدار مخاطبان معارفیاش برای سمت خدا ۲۰ درصد بوده است. اتفاقات خوبی که در همین شبکه یلدا افتاده و پرمخاطب ترین برنامه سه سال قبل بوده است.
شما میگویید برنامه خندوانه و دورهمی تعطیل شدهاند اینطور نیست در این یک سال برندهای تازه آمدند. آنها زمان استراحتشان است و برندینگها به این صورتاند. آنها با شبکه تعامل دارند و برنامهریزی میکنند که در ادامه فصلهای تازه بتوانند برندشان را خوب پیش ببرند. اما من فهمید این همه سمپراکنی نمیشوم. یلدا ۴۷ درصد سال قبل مخاطب داشته و مردم از تلویزیون یلدا را دیدند و امسال با دقت به این ریزش مخاطب در تلویزیون، ۴۸ درصد بوده و پربینندهترین برنامه هم به شبکه سه تعلق دارد.
همه برندها در دست بازدیداند
خوشرو در آخر سخن بگوییدهایش پافشاری کرد: همه برندهایی که داریم در دست بازدیداند که ادامهشان به چه صورت پیش برود. ضمن این که همه برندها اصلاح نیاز داشتند و قرار نیست هر برندی منحصر به فرد باشد و در اوج باشد؛ لذا طراحیهای تازه توسط همان تیم تولیدها صورت گرفت و تیمهای جدیدی که برندهای تازه به وجود آمد. برای مثالً «بگو بخند» را نگاه کنید یک بخشی از برنامه «خندوانه»، خنداننده شو تبدیل به یک برنامه استعدادیابی و نمایش طنز ساخته شد و امروز تعداد مخاطبین این برنامه در تلوبیون، از مقدار مشاهده فصل آخر «خندوانه» زیاد تر می بود.
انتهای مطلب/