کالت چیست؟

واژه «Cult» از واژه لاتین «cultus» گرفته شده است که مفاهیم پرستش، آموزش و تزکیه را در بر می‌گیرد. این اصطلاح در ابتدا برای توصیف گروهی از افراد به کار می‌رفت که زندگی خود را وقف موضوعی خاص کرده بودند. اما در قرن نوزدهم، واژه کالت معنی گروهی غیرمتعارف از مؤمنان عجیب و متعصب را به خود گرفت. بسیاری از کالت‌ها در قالب مذاهب جدید فعالیت می‌کنند، اما کالت‌هایی هم هستند که ماهیت غیرمذهبی دارند.

هدف کالت‌ها تسلط بر اعضای کالت از طریق دستکاری روانی و راهبردهای فشار است. بعضی از افرادی که به فرقه‌ها می‌پیوندند، عضو مادام‌العمر باقی می‌مانند و بعضی دیگر این فرقه‌ها را رها می‌کنند و احساسشان این است که شست‌وشوی مغزی داده شده‌اند. در این بین افرادی هم هستند که بعد از خروج از کالت گزارش می‌دهند تجربه‌شان مثبت بوده است.

بررسی فرقه‌ها به‌دلایل گوناگون دشوار است، مثل اینکه اعضای فعال فرقه اغلب به ورود دیگران به فرقه تمایلی ندارند. بسیاری از آنها به افراد خارج از فرقه ظنین‌اند. بنابراین آنچه از فرقه‌ها می‌دانیم معمولا از اعضای سابق فرقه‌ها شنیده‌ایم، اما گاهی اوقات حتی افرادی که از فرقه خارج شده‌اند نیز به صحبت‌کردن درباره تجربیات خود تمایلی ندارند.

نشانه‌های کالت چیست؟

بعضی مواقع افراد درباره اینکه آیا گروهی خاص کالت است یا نه با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند. حتی گاهی پیش می‌آید که محققان هم نتوانند به توافق برسند چه چیزی کالت را تشکیل می‌دهد. اکثر مردم توافق دارند که فرقه‌ها رهبر دارند و رهبر یا رهبران فرقه مسئول قوانینی‌اند که اعضای فرفه را هدایت می‌کنند. هر فرقه مسیر و چارچوب خاص خود را دارد، اما تقریبا همه این فرقه‌ها در برخی جنبه‌ها و نشانه‌ها با یکدیگر مشترک‌اند.

۱. کنترل استبدادی

فرقه‌گرایی با حداکثر وابستگی ارتباط مستقیم دارد. افراد در فرقه باید احساس کنند که بدون هنجارهای گروه قادر به زندگی فردی نیستند. این باورها اغلب با حس پرستش رهبر اقتدارگرای گروه همراه است.

۲. باورهای افراطی

اعضای فرقه به باورهای بسیار افراطی پایبندند. آنها همچنین نمی‌توانند بدون ترس از انتقام یا مجازات رهبر یا سایر اعضای گروه به این سیستم‌های اعتقادی شک کنند.

۳. انزوا از جامعه

به‌محض اینکه اعضای جدید به فرقه می‌پیوندند، دیگر طرف‌داران سخت تلاش می‌کنند تا آنها را از اعضای خانواده و دوستان جدا کنند. این کار به تحقق آرزوهای رهبر کالت مبنی بر کنترل ذهن اعضا کمک می‌کند. همچنین نوعی ذهن کندویی بین فرد جدید و سایر اعضا ایجاد می‌کند.

۴. ستایش یک فرد

رهبران کاریزماتیک اغلب در مرکز کالت قرار دارند. خانواده منسون را در اواخر دهه ۱۹۶۰ در نظر بگیرید. همان طور که از نام آنها پیداست، آنها اعتقادات رهبر خود چارلز منسون را پذیرفتند و خواسته‌های او را برآورده کردند. همین الگو تقریبا در همه فرقه‌های دیگر تکرار می‌شود، البته در بسیاری از موارد با پایان‌های کمتر خشونت‌آمیز.

بعضی دیگر از نشانه‌های کالت عبارت‌اند از:

• اقتدارگرایی مطلق بدون پاسخگویی؛
• تحمل صفر در قبال انتقاد یا سؤال؛
• رازپوشی معنادار مالی درباره بودجه؛
• ترس‌های بی‌دلیل درباره دنیای بیرون که اغلب شامل توطئه‌های شیطانی و آزار و اذیت می‌شود؛
• اعتقاد به اینکه پیروان سابق همیشه درباره ترک فرقه اشتباه می‌کنند و هرگز دلیل موجهی برای ترک دیگران وجود ندارد؛
• سوءاستفاده از اعضا؛
• اعضا احساس می‌کنند که هرگز نمی‌توانند به‌اندازه کافی خوب باشند؛
• اعتقاد به اینکه رهبر همیشه درست می‌گوید؛
• اعتقاد به اینکه رهبر وسیله انحصاری شناخت حقیقت یا تأیید اعتبار است؛
• سوابق، کتاب‌ها، مقالات یا برنامه‌هایی که سوءاستفاده‌های رهبر یا گروه را مستند می‌کنند.

انواع کالت یا فرقه

انواع مختلفی از فرقه‌ها وجود دارد که هرکدام بر اهداف یا عقاید مختلفی متمرکزند. در این بخش به ۴ دسته رایج فرقه‌ها اشاره می‌کنیم.

۱. فرقه‌های روز قیامت

اعضای این فرقه‌ها گرد هم می‌آیند تا برای پایان قریب‌الوقوع جهان آماده شوند. مثلا شاخه داویدیان در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ سلاح گرم و مواد منفجره را در مجتمعی در واکو تگزاس ذخیره کردند تا برای آخرالزمان آماده شوند.

۲. فرقه‌های سیاسی

گروه‌های سیاسی در هر دو سمت چپ و راست می‌توانند به فرقه تبدیل شوند. جانجا لالیچ گزارش کاملی از تجربه خود در چنین محیطی نوشته است.

۳. فرقه‌های مذهبی

باورهای معنوی بستر بسیاری از فرقه‌هاست. برخی از فرقه‌ها منشعب از ادیان اصلی هستند درحالی‌که برخی دیگر عقاید و الهیات کاملا جدیدی را ارائه می‌دهند.

۴. فرقه‌های جنسی

در هر نوعی از فرقه ممکن است سوءاستفاده جنسی وجود داشته باشد، اما برخی از آنها روی رابطه جنسی به‌عنوان یکی از وظایف اصلی خود تمرکز می‌کنند. مثلا NXIVM مستقر در نیویورک قبل از انحلال، رفتارهای جنسی افراطی را بین اعضای گروه خود تشویق کرد.

چرا مردم به فرقه‌ها می‌پیوندند؟

مردم به‌دلایل مختلف عضو کالت می‌شوند که اغلب مواقع این دلایل حول میل به معنا و اجتماع می‌چرخد. بسیاری از کسانی که عضو چنین سازمان‌هایی می‌شوند، پیش از این در تطبیق با جامعه با مشکلاتی درگیر بوده‌اند. آنها ممکن است احساس کنند فرهنگ و جریان اصلی جامعه هیچ ارزش معنوی‌ای برای ارائه ندارد و در این جریان، جایی برای آنها نیست.

همچنین بسیاری از افراد نمی‌دانند گروهی که به آن ملحق می‌شوند فرقه محسوب می‌شود. افرادی که جذب فرقه می‌شوند ممکن است آسیب‌پذیری‌های خاصی مانند مشکلات اضطراب یا سوءمصرف مواد مخدر داشته باشند که احتمال پیوستن آنها به کالت را بیشتر می‌کند.

فیلم کالت چیست؟

تعریف کالت تا حدی گسترده است. درحالی‌که اغلب کالت مترادف با حرکات مخرب و باورهای عجیب‌وغریب در نظر گرفته می‌شود، ممکن است صرفا توصیف‌کننده گروهی عادی از مردم نیز باشد. مثلا یک فیلم سینمایی ممکن است «پیروان فرقه‌مانند» داشته باشد، به این معنی که برای گروه خاصی از مردم جذاب است. این به‌معنای هیچ چیز بدی درباره خود فیلم نیست.

فیلم کالت از جریان اصلی سینما جداست. این فیلم‌ها در کل ممکن است ناموفق بوده و پرطرف‌دار نباشند و همچنین منتقدان سینما به‌شدت نقدشان کرده باشند؛ بااین‌حال، این فیلم‌ها طرف‌دارانی متعصب دارند که آن فیلم را چندین‌ بار تماشا کرده‌اند و مثل شخصیت‌های آن لباس می‌پوشند. ممکن است گروهی از مردم با محتوا، تصاویر و داستان فیلم کالت به میزان زیادی همذات‌پنداری کنند و بخواهند مانند شخصیت‌های آن فیلم زندگی کنند.

فیلم‌هایی از جمله «شبح بهشت» (Phantom of the Paradise)، «برادران بلوز» (The Blues Brothers) و «زمان‌بندی بد» (Bad Timing) از جمله فیلم‌های کالت تاریخ سینما محسوب می‌شوند.

سخن آخر

اگر شما نیز تجربه حضور در کالت یا فرقه را دارید یا به‌تازگی از آن جدا شده‌اید، به‌احتمال زیاد طی این تجربه در معرض حوادث آسیب‌زا قرار گرفته‌اید یا ممکن است درباره هویت خود گیج شده باشید. در این صورت پیشنهاد می‌کنیم که حتما با متخصص سلامت روان درباره این موضوع صحبت کنید تا به شما برای رهایی از تأثیرات ناخوشایند فرقه کمک کند.

همچنین این حس که شاید یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌تان عضو یک فرقه شده باشد، واقعا ترسناک است. برای اینکه متوجه شوید در این شرایط باید چه کاری انجام دهید، بهتر است از فردی حرفه‌ای و متخصص کمک بگیرید.